Ελάχιστα πολιτικά ζητήματα είναι τόσο έντονα φορτισμένα όσο η μεταναστευτική πολιτική.
Σε ολόκληρη την Ευρώπη –και πέρα από αυτήν– οι ξενοφοβικές δυνάμεις ενισχύονται, συνοδευόμενες από όλο και πιο δραστικές εκκλήσεις για κλείσιμο των συνόρων και απελάσεις.
Πολιτικοί και κόμματα που προωθούν σκληρές γραμμές στο προσφυγικό γνωρίζουν αισθητή άνοδο στη δημοτικότητά τους. Αυτό είναι εμφανές στη Γερμανία και, σε διαφορετικό βαθμό, και στην Ελλάδα.
Στα πρόσωπα του Θάνου Πλεύρη και του Αλεξάντερ Ντόμπριντ συναντώνται δύο πολιτικά συγγενείς προσωπικότητες, ευθυγραμμισμένες στα βασικά ζητήματα της μεταναστευτικής πολιτικής. Ο Πλεύρης υπηρετεί από τον Ιούνιο στο υπουργείο Μετανάστευσης στην Αθήνα, ενώ ο Ντόμπριντ ανέλαβε καθήκοντα υπουργού Εσωτερικών στο Βερολίνο τον Μάιο, έχοντας έτσι και την ευθύνη της μεταναστευτικής πολιτικής. Τους τελευταίους μήνες καθίσταται όλο και πιο σαφές ότι οι δύο κινούνται συντονισμένα με στόχο τον περιορισμό της μετανάστευσης στις χώρες τους και την εντατικοποίηση των απελάσεων – και, κυρίως, ότι επιδιώκουν να το πράξουν μέσω συντονισμένων ενεργειών.
Η συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων στο Βερολίνο και στην Αθήνα στον τομέα της μεταναστευτικής πολιτικής είναι εδώ και χρόνια εντατική· σε ελάχιστους άλλους τομείς πολιτικής είναι τόσο στενή και συστηματική. Στα τέλη Νοεμβρίου ο Πλεύρης επισκέφθηκε τη γερμανική πρωτεύουσα και έκτοτε Αθήνα και Βερολίνο προωθούν από κοινού τη δημιουργία των λεγόμενων «κόμβων επιστροφής» (return hubs). Πρόκειται για ειδικά κέντρα εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα οποία θα μεταφέρονται απορριφθέντες αιτούντες άσυλο από χώρες της ΕΕ, με στόχο –ιδανικά– την απέλασή τους από εκεί προς τις χώρες προέλευσής τους. Ακόμη και σε αυτό το πολιτικά και νομικά αμφιλεγόμενο ζήτημα, Γερμανία και Ελλάδα πλέον κινούνται στην ίδια κατεύθυνση.
Στις αρχές της εβδομάδας ο Πλεύρης και ο Ντόμπριντ κατέληξαν, απροσδόκητα, σε συμφωνία για ένα διαχρονικό σημείο τριβής στη μεταναστευτική πολιτική, που επί χρόνια βάραινε τις διμερείς σχέσεις: τη λεγόμενη δευτερογενή μετανάστευση. Στο επίκεντρο βρίσκονται περίπου 100.000 πρόσφυγες οι οποίοι, με την πάροδο του χρόνου, εισήλθαν αρχικά στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας, αναγνωρίστηκαν τυπικά εκεί ως πρόσφυγες, αλλά στη συνέχεια κατευθύνθηκαν προς τη Γερμανία, όπου υπέβαλαν νέες αιτήσεις ασύλου – και, προς ενόχληση των γερμανικών αρχών, αρνήθηκαν να επιστρέψουν.
Τα τελευταία χρόνια, σχεδόν καμία γερμανοελληνική κυβερνητική συνάντηση υψηλού επιπέδου δεν πραγματοποιήθηκε χωρίς η γερμανική πλευρά να απαιτεί την επιστροφή αυτών των «δευτερογενών μεταναστών» – και εξίσου τακτικά η Αθήνα να απορρίπτει τα σχετικά αιτήματα. Στο περιθώριο της συνεδρίασης των υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ στις Βρυξέλλες επιτεύχθηκε πλέον συμφωνία για αυτό το επί μακρόν μπλοκαρισμένο ζήτημα – ένας συμβιβασμός υποδειγματικός. Επειδή και οι δύο πλευρές υπαναχώρησαν από τις αρχικές τους μαξιμαλιστικές θέσεις, οι εκδοχές τους για το τι ακριβώς συμφωνήθηκε αποκλίνουν. Είναι σαφές πως αυτό υπαγορεύεται και από εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες.
Η ελληνική πλευρά υπογραμμίζει ότι το Βερολίνο έχει εγκαταλείψει την επιμονή του για την επιστροφή των δευτερογενών μεταναστών στην Ελλάδα. Το Βερολίνο, από την πλευρά του –και μαζί του μεγάλο μέρος του γερμανικού Τύπου– αναδεικνύει ότι η Αθήνα έχει συμφωνήσει να δεχθεί πίσω δευτερογενείς μετανάστες από τη Γερμανία. Η ταμπλόιντ «Bild» κάνει λόγο για μια «συμφωνία-βόμβα» («Hammer Deal») και παραθέτει δήλωση του υπουργού Εσωτερικών, τον οποίο εξυμνεί, σύμφωνα με την οποία: «Συμφωνήσαμε με την Ελλάδα και την Ιταλία ότι θα δέχονται πίσω μετανάστες που εισήλθαν στην ΕΕ μέσω των χωρών τους».
Λοιπόν, ποια εκδοχή ισχύει; Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ των δύο – καμία δεν είναι αναληθής, αλλά καθεμία αποσιωπά ένα μέρος της αλήθειας. Ο Έλληνας υπουργός Μετανάστευσης έχει δίκιο όταν επισημαίνει ότι η Γερμανία πράγματι εγκατέλειψε την απαίτησή της για την επιστροφή των περίπου 100.000 μεταναστών που έχουν συσσωρευθεί από το 2020 και οι οποίοι, βάσει των κανονισμών του Δουβλίνου, θα έπρεπε τυπικά να υπάγονται στην ευθύνη της Ελλάδας. Για το Βερολίνο, αυτό συνιστά αναμφίβολα μια σημαντική παραχώρηση – και ως εκ τούτου δεν προκαλεί έκπληξη το ότι το συγκεκριμένο στοιχείο της συμφωνίας υποβαθμίζεται στη γερμανική δημόσια επικοινωνία, αν δεν παρακάμπτεται σιωπηρά εντελώς. Ο Μάριαν Βεντ, διευθυντής του Ιδρύματος Konrad Adenauer στην Αθήνα και άριστος γνώστης των εσωτερικών διεργασιών των ελληνογερμανικών σχέσεων, κάνει λόγο για μια «τομή, καθώς για πρώτη φορά η Γερμανία αναγνωρίζει ρητά τα τεράστια βάρη που έχει επωμιστεί η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια».
Ούτε, ωστόσο, ο υπουργός Ντόμπριντ αποχώρησε από τις διαπραγματεύσεις με «άδεια χέρια». Παρότι δεν θα μπορέσει να επιστρέψει στην Ελλάδα κανέναν από τους 100.000 δευτερογενείς πρόσφυγες –μια δέσμευση που, όπως φαίνεται, έχει αναλάβει έναντι της ελληνικής πλευράς–, η Αθήνα, σε αντάλλαγμα, έχει δεσμευθεί να αναλαμβάνει εκ νέου, από τα μέσα του 2026 και εξής, όλους τους πρόσφυγες που στο μέλλον θα φθάνουν στη Γερμανία μέσω Ελλάδας.
Ο υπουργός Πλεύρης φαίνεται να ποντάρει στην προσδοκία ότι η, σε ορισμένες πτυχές ριζοσπαστική, πολιτική αποτροπής που εφαρμόζει θα αρχίσει να αποδίδει καρπούς και ότι η παράτυπη μετανάστευση προς την Ελλάδα θα μειωθεί αισθητά – επιτρέποντας, έτσι, στο ζήτημα των δευτερογενών μετακινήσεων να υποχωρήσει, τουλάχιστον εν μέρει, αυτομάτως. Ενδεχομένως, σε συνεργασία με το Βερολίνο, η Αθήνα να καταφέρει έως τότε να απομακρύνει ορισμένους ανεπιθύμητους μετανάστες μέσω κέντρων απέλασης εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το αν αυτός ο υπολογισμός θα επαληθευθεί θα το δείξουν οι προσεχείς μήνες.
Μόλις πριν από λίγες ημέρες, με την ολοκλήρωση της επίσκεψής του στη Γερμανία, ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης δήλωσε ότι οι σχέσεις μεταξύ Βερολίνου και Αθήνας δεν υπήρξαν ποτέ τόσο καλές όσο είναι σήμερα. Ως προς το επί μακρόν επίμαχο μεταναστευτικό, η εκτίμηση αυτή –τουλάχιστον προς το παρόν– δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί.
Ο δρ Ρόναλντ Μαϊνάρντους είναι κύριος ερευνητής στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ).
https://www.iefimerida.gr/politiki/pos-o-thanos-pleyris-symfonise-me-ti-germania-gia-metanasteytiko
