Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέρκυρα ένα μοναδικό βιβλίο με τίτλο “Καινοτομία & Βιομηχανικός μετασχηματισμός στην Ελλάδα 1950-1973”, ο οποίος ακούγεται βαρύγδουπος (και είναι) αλλά δίπλα στους πίνακες και στο μοναδικό φωτογραφικό υλικό κρύβονται και κάποιες “πικάντικες” ιστορίες, μαζί με την μελέτη επτά εμβληματικών επιχειρήσεων της περιόδου 1950-1973, οι οποίες ήταν αντιπροσωπευτικές για την ελληνική βιομηχανία αποτελώντας παράλληλα το 25% του τότε μεγέθους της.
Διαβάζοντας τις σελίδες θα αναγνωρίσουμε τα ονόματα πολλών δικών μας: Τάσος Γιαννίτσης, Απόστολος Πίτσος, Κωνσταντίνος Δρακόπουλος, Χρήστος Χατζηιωσήφ, Γιάννης Παπαθανασίου κ.α.
“Όπως έγραψε το 1958 ο υπεύθυνος της αμερικανικής αποστολής από πλευράς State Department στην Ευρώπη: “The Greeks are undoubtedly one of the most brilliant and diverse people of the world”. Η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα του Έλληνα εργάτη και τεχνίτη συνετέλεσαν στην ταχεία ανάπτυξη έμπειρων και αποτελεσματικών εργαζομένων στην στη μεταπολεμική βιομηχανία, ζήτημα που συνέχει τη διήγηση και στις επτά εταιρείες που μελετώνται” (σελ. 268).
Ξεκινάμεμε την ΙΖΟΛΑ:
Το όνομα ΙΖΟΛΑ προέρχεται από την αγγλική λέξη isolation, διότι η εταιρεία, παρ όλο που έγινε μεταπολεμικά γνωστή για την παραγωγή ηλεκτρικών συσκευών, τα πρώτα της προϊόντα ήταν προπολεμικά οι σωλήνες μόνωσης (σελ 258).
– Η οικογένεια Δράκου:ο Παναγιώτης Δράκος γεννήθηκε το 1876, και το 1906 άνοιξε με τις οικονομίες του ένα κατάστημα υδραυλικών ειδών στην οδό Πραξιτέλους
– η εταιρεία παρήγαγε τα καζανάκια τύπου Νιαγάρα (το brand name Niagara ανήκει στη ΙΖΟΛΑ) (σελ. 261)
– τα πρώτα ψυγεία, τα επονομαζόμενα ΜΙΝΩΑ, ήταν καμπύλα. Τα σχεδίασε το γραφείο μελετών της ΙΖΟΛΑ και το όνομα δόθηκε από τον συγγραφέα Μ.Καραγάτση, που εργαζόταν στην διαφημιστική ΑΔΕΛ.
– κατέστησε τηνν ΔΕΗ μεταπωλητή των συσκευών … κα με τον τρόπο αυτόν η συμφωνία ΙΖΟΛΑ-ΔΕΗ συνδιαμόρφωσε την ανάπτυξη του ηλεκτρισμού για οικιακή χρήση στη χώρα, αλλά και το ίδιο τον κλάδο των οικιακών συσκευών (σελ. 296)
Πετζετάκις
Ενώ στο βιβλίο εξετάζονται κυρίως οι καινοτομίες χωρίς κατατεθειμένες ευρεσιτεχνίες (innovations without patents) ο Πετζετάκις με βάση την διεθνώς κατοχυρωμένη εφεύρεσή του δημιούργησε το 1960 ένεν νέο υποκλάδο παραγωγής παγκοσμίως, τους εύκαμπτους σωλήνες υψηλής αντοχής απο PVC (σελ. 327).
– Η εφεύρεση του Αριστόβουλου Πετζετάκι κατάφερε να συνδυάσει τα πλεονεκτήματα των 2 υλικών (εύκαμπτου PVC και σκληρού PVC) (σελ. 334)
– το 1946 όταν ο Αριστόβουλος ήταν 24 ετών ανακοινώθηκε στην Ακαδημία Αθηνών η μέθοδος που εφηύρε για την αναγέννηση του ελαστικού (σελ 336)
Πειραϊκή Πατραϊκή
– Η εταιρεία, που αργότερα έγινε γνωστή ως Πειραϊκή Πατραϊκή ιδρύθηκε το 1919 από 4 συνεταίρους εκ των οποίων οι δύο (Κατσάμπας και Στράτος και οι οικογένειές τους) διοίκησαν την εταιρεία έως το 1984 που κρατικοποιήθηκε (σελ. 196)
– Μετά την λήξη των Βαλκανικών Πολέμων και του Α΄ Παγκοσμίου η ετιαρεία ήταν “Στράτος-Ζαφειρόπουλος-Κατσάμπας και Σια”, όπου “Σια” εννοείτο ο τέταρτος συνεταίρος, ο Τιμολέων Εμμανουήλ. Η νεοσυστεαθείσα εταιρεία εταιρεία έκανε τις πρώτες εξαγωγές στη Σερβία το 1920 … και το 1923 προστέθηκε στις δραστηριότητές της και ταπητουργείο, κλάδος που ήκμαζε στην Ελλάδα, ειδικά μετά την άφιξη των προσφύγων από την Μ.Ασία.
– Η εταιρεία παρήγαγε το διάσημο ύφασμα ντένιμ (denim), δηλαδή το μπλού τζήν, και το πωλούσε σε μεγάλους κατασκευαστές μεταξύ των οποίων και η διάσημη στην Ελλάδα Lee Cooper.Αργότερα δε η εταιρεία εισήλθε και στην παραγωγή του κοτλέ, το οποίο διεθνώς αποκαλείται corduroy.
Οικοδομή: Χαλυβουργική– Τιτάν και ΑΓΕΤ
Το πολιτικό εγχείρημα της ειρηνικής (και αργότερα ενωμένης) Δυτικής Ευρώπης στηρίχθηκε στην χαλυβουργία, όπως άλλωστε δήλωνε ξεκάθαρα η ονομασία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ). Η ΕΚΑΧ αντέστρεψε την “βλακώδη σκληρότητα” και τη λογική της Συνθήκης των Βερσαλλιών, που στέρησε την Γερμανία από το 75%των σιδηρομεταλλευμάτων της και το 28% των κοιτασμάτων άνθρακα, που διέθετε πριν από το Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
– το μέγεθος της ελληνικής αγοράς ήταν σχετικά μικρό πριν από το 1940
– μετά τον Πόλεμο εισήλθε στην αγορά η οικογένεια Αγγελόπουλου, έτσι το 1948 ιδύεται η Χαλυβουργική ΑΕ, όπου μετείχε ο πατέρας των τριών Αγγελόπουλων Θεόδωρος. Ο Δημήτρης, που είχε το προβάδισμα έναντι των άλλων αδελφών, δολοφονήθηκε από την “17 Νοέμβρη” τον Απρίλιο του 1986,ενώ ο Παναγιώτης, ήταν ο μόνος που απέκτησε παιδιά, τον Κωνσταντίνο και τον Θεόδωρο, οι οποίοι με την σειρά τους χώρισαν την οικογενειακή περιουσία το 2000.
– Το τσιμέντο που χρησιμοποιήθηκε στον 20ο αιώνα και ειδικά μετά τον Πόλεμο, ήταν αποκλειστικά το τσιμέντο πόρτλαντ (Portland) από την περιοχή καταγωγής στην Αγγλία του εφευρέτην της μεθόδου παραγωγής (1824) Joseph Aspdin
– Ο Νικόλαος Κανελλόπουλος, όπως και οι αρχικοί συνεταίροι του ανήκαν στον λεγόμενο “κύκλο της Ζυρίχης”, των ελλήνων που σπούδασαν στο διάσημο ETH.
– από το 1944 και μετά το ελληνικό κράτος καθόριζε την τιμή πώλησης του τσιμέντου στην εγχώρια αγορά με διοικητικές πράξεις (διατίμηση)
– μέχρι τις αρχές του 1970 στην Ελλάδα το σύνολο σχεδόν του τσιμέντου διακινείτο σε σακιά, ενώ ελάχιστο σε χύδην (χύμα) μορφή.
Ναυπηγεία Σκαραμαγκά
Η ναυπηγική είναι αρχαία τέχνη, η οποία σύμφωνα με τον Θουκιδίδη αναπτύχθηκε στην Ελλάδα από το 1500 π.Χ., όμως οι Έλληνες παρά την επιτυχία τους στην θάλασσα δεν δημιούργησαν αξιόλογη ωαυπηγοεπισκευαστική μονάδα μέχρι το 1956.
– η ελληνική ναυτιλία βγήκε κατεστραμμένη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1946 αριθμούσε μόλις 138 πλοία.
– ο Σταύρος Νιάρχος, απόφοιτος τη Νομικής Αθηνών, ήταν μικρός εφοπλιστής πριν από το 1939έχοντα 2 φορτηγά πλοία, τα οποία κατά τον Πόλεμο μίσθωσε στις κυβερνήσεις ΗΠΑ και Βρετανίας. Τα πλοία αυτά βυθίστηκαν αλλά χάρη στην ασφαλιστική τους κάλυψη εισέπραξε 2 εκατ. δολλάρια, τα οποία έριξε στην αγορά φορτηγών πλοίων, τα οποία πούλησε για να αγοράσει δεξαμενόπλοια. Τα τανκερ αυτά μαζί με αυτά των άλλων εφοπλιστών έπαιξαν κομβικό ρόλο στην ανάπτυξη των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά.
– Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ορισμένοι Έλληνες εφοπλιστές ήθελαν να κτίσουν δικά τους ναυπηγεία προκειμένου να εκμεταλλευτούν την τεράστια αγορά ναυπηγήσεων και επισκευών. Γνωστότεροι: ο Σταύρος Λιβανός, η οικογένεια Γουλανδρή (Νεώριο Σύρου), ο Γιάννης Καρράς (Ναυπηγεία Χαλκίδας), οι οικογένειες Χανδρή και Καραγεώργη, ο Γιάννης Λάτσης κα βέβαια ο Στρατής Ανδρεάδης που ίδρυσε το 1962 τα Ναυπηγεία Ελευσίνας.
– ο Κώστας Δρακόπούλος, ανιψιός του Νιάρχου και πρόεδρος του ΔΣ των Ναυπηγείων (ο πατέρας του Ανδρέας είχε παντρευτεί την αδελφή του Νιάρχου, Μαίρη) διηγήθηκε την ιστορία των ναυπηγείων, η οποία υπάρχει στο βιβλίο του Σαχινίδη, Τα ελληνικά Ναυπηγεία
Είναι το τέλος μιας ολόκληρης εποχής. Ο Όλαφ Σολτς διαδέχθηκε στις 8 Δεκεμβρίου την Άγκελα Μέρκελ στην καγκελαρία. Η Μέρκελ παρέμεινε καγκελάριος επί 16 ολόκληρα χρόνια και άγγιξε το ρεκόρ του πολιτικού της μέντορα, Χέλμουτ Κολ, ο οποίος –μεταξύ άλλων- διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην επανένωση των δύο Γερμανιών και στην ευρωπαϊκή ενοποίηση. Για να τον ξεπερνούσε θα έπρεπε η να παραμείνει στη θέση της μέχρι τις 18 Δεκεμβρίου. Κάπως έτσι, η μαθήτρια δεν ξεπέρασε τον δάσκαλο! Με αφορμή αυτή την «σύγκριση», ανατρέξαμε στο αρχείο της Οικονομικής Επιθεώρησης (Τεύχος 577 / 578, Νοέμβριος – Δεκέμβριος 1982) για να δούμε τι έγραφε τότε το περιοδικό για τους στόχους και τα πρώτα μέτρα της κυβέρνησης του Χέλμουτ Κολ.
Το τεύχος 33 του περιοδικού “Εξάντας” που εκδίδεται στο Βερολίνο από τον “δικό μας” Dieter Klemm που ζει εκεί. Μαζί με την Φανή – Μαρίνα Παπούλια, κόρη του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια, τον Γιώργο Λάιο, που είναι και ο υπεύθυνος έκδοσης και τον Claus Quassowski εκδίδουν κάθε 6 μήνες ένα μοναδικό στο είδος του περιοδικό με άρθρα στα ελληνικά και στα γερμανικά, με μεταφράσεις λογοτεχνικών κειμένων και πολλά άλλα. Ο “Εξάντας” ιδρύθηκε στις 20 Φεβρουαρίου του 2005 από Έλληνες που ζουν στο Βερολίνο με τίτλο Verein „Exantas Berlin“.
Η Βέρα Μολοκότου αποφοίτησε το 1942 και ήταν μαθήτρια από το 1936, όταν πρωτοπήγε στην Α’ Γυμνασίου, σε όλο το διάστημα, τόσο πριν από την έναρξη του Πολέμου στην Ευρώπη, όσο και μέσα στην Κατοχή στην Αθήνα. Ξεφυλλίζοντας τα τετράδιά της δεν ξέρουμε τι να πρωτοθαυμάσουμε: τον γραφικό της χαρακτήρα, την καλλιτεχνική της φύση ή την επιμέλειά της. Περιττό να αναφέρουμε ότι όλες ανεξαιρέτως οι σελίδες της έχουν βαθμολογηθεί με άριστα 10.
Ο Κίτσος Λούης και η Άννα μας στέλνουν κάθε χρονο τις ευχές τους. Αυτήν τη φορά και με τον εγγονό του Φίλιππο και με ένα μακροσκελέστατο γράμμα και πολλές άλλες φωοτογραφίες.
