Ο Αργύρης Στριγγάρης (’92), καθηγητής Κλινικής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Georgetown, Πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας για την Ψυχοπαθολογία Παιδιών και Εφήβων και ερευνητής στο Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις συνέπειες του κορονοϊού στην πρόσφατη συνέντευξή του (22/11) στο liberal.gr. Σημειώνει την ανάγκη να υπάρξει η απαραίτητη προετοιμασία ώστε με την λήξη της πανδημίας να αποφευχθεί το φαινόμενο της αύξησης της βίας στην κοινωνία, τονίζοντας ότι η ενδοοικογενειακή βία, που αυξάνεται ανησυχητικά, δημιουργεί συνθήκες για ανάπτυξη κακοποιητικής συμπεριφοράς από τα παιδιά που την υφίστανται. Παράλληλα αναφέρει τι πρέπει να κάνουν οι γονείς την περίοδο του lockdown, ενώ επισημαίνει ότι: «Όταν μια κοινωνία, μια οικογένεια, μια κοινωνική ομάδα, αρχίζει να θεωρεί πως με τη χρήση της βίας μπορεί να καταφέρει τους σκοπούς της, τότε μπαίνουμε σε έναν φαύλο κύκλο θυμού και βίας. Αυτό θα δούμε και σε ένα παιδί που έχει κακοποιηθεί».
Απόψεις
Η Ντόρα έχει αποδείξει πολλές φορές ότι όπου σταθεί και όπου βερεθεί το σχολείο της δεν το ξεχνά και το επιβεβαίωσε και το βράδυ της Τρίτης 1 Δεκεμβρίου στην εκπομπή Χ2 του Γιάννη Πολίτη στο Action 24.
Η Λίνα Σουρμελή που παρακολουθούσε την εκπομπή άκουσε την Ντόρα να λέει ότι κάποτε είχε πει στον καθηγητή της Ιδομενέα Παπαδάκη:
“Κύριε Παπαδάκη, τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται” και αυτός της απάντησε “Δεσποινίς Μητσοτάκη και τα δυσκόλως εννοούμενα αγνοούνται..!“
και η Λίνα ανάρτησε στο facebook την ατάκα σχοιλάζοντας: Ιδομενέας!!!, Τι καθηγητές είχαμε!!!, Όλο κάτι τέτοια θυμάμαι!!!
το άρθρο δημοσιεύτηκε στο montags της 16ης Νοεμβρίου 2020 με αφορμή την Επέτειο του Πολυτεχνείου:
Η εβδομάδα φιλοξενεί μία μεγάλη γιορτή, την επέτειο του Πολυτεχνείου. Γι’ αυτούς που ήταν τότε μαθητές, γι’ αυτούς που είχαν ήδη αποφοιτήσει, αλλά και για τους ακόμη μεγαλύτερους οι μέρες εκείνες ήταν μοναδικές, και όχι μόνον. Οι μέρες που ακολούθησαν μέχρι την πτώση της δικτατορίας είχαν κάτι, που οι γενιές που ακολούθησαν δεν θα μπορέσουν εύκολα να καταλάβουν, και οι γενιές που το έζησαν δεν θα το ξεχάσουν ποτέ.
Το Σχολείο άπλωσε τους καθηγητές και τις καθηγήτριες γύρω από τα παιδιά δημιουργώντας ένα χώρο, όπου κανείς δεν αισθάνθηκε την απειλή, που άλλοι μαθητές σε άλλα σχολεία αντιμετώπιζαν κάθε μέρα. Πολλά χρόνια μετά συνειδητοποίησαν όλοι ότι, τόσο οι καθηγητές, που ήσαν κατά μία έννοια κυνηγημένοι στην μεταπολεμική περίοδο, αλλά και οι ειδικά επιλεγμένοι Γερμανοί, που είχαν έρθει εκείνα τα χρόνια στην Ελλάδα και αγκάλιασαν πιο πολύ τα παιδιά παρά το καθεστώς, δημιούργησαν μία ασπίδα ασφαλείας μέσα στις τάξεις και στην αυλή.
Η φωτογραφία αριστερά είναι τραβηγμένη μέσα στην τάξη. Το σκίτσο το έχει κάνει ο Ηλίας Δελλόγλου τότε, Ηλίας Μακρής σήμερα, σκιτσογράφος της “Καθημερινής”. Ο Eberhardt Judt, που δίδασκε μαθηματικά και φυσική, μπήκε είδε, γέλασε, κατάλαβε και έκανε πως δεν είδε. Πριν πάρει το σφουγγάρι και σβήσει, πρόλαβε ο Σπύρος Παπαντωνίου και απαθανάτισε το γεγονός με την φωτογραφική του μηχανή. Ήταν στο τμήμα (b) της χρονιάς των αποφοίτων του 1974, οι οποίοι είχαν μπει το 1968 στο σχολείο και “έφαγαν στο κεφάλι” όλη την χούντα, από την αρχή μέχρι το τέλος. Ήταν το 1973, κοντά στις μέρες του Πολυτεχνείου, και για να επανέλθουμε σ’ αυτό που αναφέραμε πριν, σε άλλα σχολεία θα είχαμε συλλήψεις.
Το 2014, οργανώσαμε μία εκδήλωσh με τίτλο “«…στην ΓΣΑ τα χρόνια της Δικτατορίας»”. Το σκίτσο του Ηλία ήταν η βάση της αφίσας. Ο Joachim Zeidler, ο τότε διευθυντής ήταν παρών, όπως και η Ντόρα Μπακογιάννη, ο Dieter Klemm και πολλοί άλλοι. Ο πρώην Καγκελλάριος Helmut Schmidt είχε στείλει μήνυμα και η οδός Ζηρίδη είχε μόλις μετονομαστεί σε οδό Γερμανικής Σχολής Αθηνών.
Όποιος θέλει να θυμηθεί την εκδήλωση, είναι στην ενότητα “Εκδηλώσεις / Aula”…
Ο δημοσιογράφος της Deutsche Welle Γιάννης Παπαδημητρίου (’87) δημοσίευσε στις 21.10 το άρθρο “Κύπρος: Πιο κοντά στα σενάρια διχοτόμησης“ με θέμα το καθεστώς που δημιουργείται μετά τις πρόσφατες εκλογές στα κατεχόμενα εδάφη. Υπό το φως των τελευταίων εξελίξεων, γίνεται πλέον πολύ επίκαιρο. Περισσότερα...
Κάπως υπερβολικό που πέθανε κατά την εθνική μας γιορτή και πόσο αταίριαστο για τον Πετράν. Από την άλλη θυμάμαι πάντα πως είχε γυρίσει από την ΝΥ με την κορδέλα που του είχαν περάσει στην παρέλαση της 5ης λεωφόρου, σαν Σταρ Ελλάς κάπως και τι δούλεμα του είχα ρίξει.
Αν με ρωτήσει κάποιος τι μένει αυτό θα έλεγα: την ελαφρότητα με την οποία αντιμετώπιζε τη ζωή, την έλλειψη σοβαροφάνειας μαζί όμως με μια βαθιά ακεραιότητα και την ανιδιοτέλεια, της Αριστεράς (υπάρχει; Ξερωγω, έτσι μου μάθε) να είναι ας πουμε περήφανος που είναι ο φτωχότερος βουλευτής του κοινοβουλίου, όταν δημοσιοποιήθηκαν τα πόθεν εσχες.
Πολλές φορές με ενοχλούσε όλο αυτό, περίμενα να έρθει σπίτι να μου φτιάξει μεσημεριανό κι εκείνος κάπου είχε κολλήσει γιατί «το κόμμα, ο Λεωνιδας, η Μαρία, κλπ»( δεν θυμάμαι, κατέβαζα διακόπτη). Τα γνωστά ψεύτο-τραυματακια των παιδιών των στελεχών της Αριστεράς.
Όταν πέθανε η μαμά, βρέθηκε με ένα παιδί σε εφηβεία φουλ και τα κατάφερε, νομίζω, κάναμε μποντινγκ σοβαρό, με Κανάλι 29 στα ντουζενια του, βρώμικο 89, ματσάκια τις Κυριακές και συζητήσεις περί ΠΑΣΟΚ κλπ.
Τα ίδια και αργότερα με τη Μανου, καμία φορά έκαναν μέτωπο, συνωμοσία σε βάρος μου για να φάνε μαζί τζανκ, να ξενυχτήσουν, να πούνε καφριλικια που θα με εξοργίσουν.
Μια από τις τελευταίες φορές που συναντήθηκαν η μικρή τον τάιζε κι εκείνος ήταν σαφώς ευτυχισμένος. Κι όποτε του έλεγα το όνομα της, γελούσε πλατιά.
Το τέλος ήταν δύσκολο, η κατάρρευση, αργή και βασανιστική, ένας ωραίος ζωντανός άνθρωπος να εξατμίζεται σιγά σιγά αλλά θυμάμαι κάτι που μου είχε πει πολλά χρόνια πριν κι αυτό κρατάω «έχω ζήσει τόσο ωραία ζωή που δεν με νοιάζει να πεθάνω αύριο».
Πέθανε λοιπόν σήμερα, ο Πετραν κι ο τύπος που τον πρόσεχε έκλαιγε με λυγμούς γιατί λίγο πριν γίνει αυτό τον φώναξε και του είπε «σ ευχαριστώ για όλα». Κι αυτό είναι ταιριαστό για τον μπαμπά μου.
ΥΓ. Δεν θα γίνει κηδεία, θα γίνει αποτέφρωση γιατί είχε δώσει μάχη γι’ αυτό. Επίσης μια από τις τελευταίες ειδήσεις που του είπα (εκτός από τα σκορ της ΑΕΚ και τα εσωτερικά της «Κ», τα οποία ψοφούσε να μαθαίνει) ήταν η καταδίκη της ηγεσίας της ΧΑ, που ήταν και μια ηθική δικαίωση για τον ίδιο.
Απεβίωσε την Τετάρτη 28 Οκτωβρίου, σε ηλικία 83 ετών, ο Πέτρος Κουναλάκης, ιστορικό στέλεχος της Ανανεωτικής Αριστεράς, πρώην βουλευτής, πατέρας της αποφοίτου μας, δημοσιογράφου της «Καθημερινής» Ξένιας Κουναλάκη.
Ο Πέτρος Κουναλάκης υπήρξε ένας από τους στενότερους συνεργάτες του Λεωνίδα Κύρκου και ένας από τους πρωτεργάτες και πλέον ενεργούς συντελεστές του εγχειρήματος του εκσυγχρονισμού της Ελληνικής Αριστεράς.
Είχε καθοριστική συμβολή στις διεργασίες για την προσέγγιση των δυνάμεων του προοδευτικού χώρου και συνέβαλε ενεργά στη δημιουργία ανεξάρτητων θεσμών, μεταξύ των οποίων το ΕΣΡ.
Είχε σπουδάσει Οικονομικές και Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου.
Ήταν μέλος της ΕΔΑ και του ΚΚΕ από το 1959 και στην διάρκεια της δικτατορίας εργάσθηκε στη Γερμανία. Αργότερα εγκαταστάθηκε στο Παρίσι ως υπεύθυνος του Πατριωτικού Μετώπου Δυτικής Ευρώπης.
Μετά τη διάσπαση του ΚΚΕ το 1968 εντάχθηκε στο ΚΚΕ Εσωτερικού και αργότερα ήταν ηγετικό στέλεχος της ΕΑΡ και του Συνασπισμού, από τον οποίο παραιτήθηκε το 2003, εκφράζοντας τη διαφωνία του με τις επίσημες θέσεις του κόμματος έναντι του ΠΑΣΟΚ και της συνεργασίας των κεντροαριστερών δυνάμεων, την οποία ο ίδιος υποστήριζε.
Την Κυριακή 18.10.2020 δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜAgazino, το το ένθετο περιοδικό του ΒΗΜΑτος μία συνέντευξη της Αλεξάνδρας Βοβολίνη στην Έρη Βαρδάκη με αφορμή και την συμπλήρωση 1000 τευχών της Οικονομικής Επιθεώρησης, που πρωτοεκδόθηκε το 1934 με τίτλο “Βιομηχανική Επιθεώρηση”.
Η εκδότρια της «Οικονομικής Επιθεώρησης», του πρώτου οικονομικού περιοδικού που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα, και διευθύντρια των εκδόσεων «Κέρκυρα – Εconomia Publishing» μιλάει για το μέλλον του βιβλίου και του οικονομικού περιοδικού Τύπου, καθώς και για την ιστορική κληρονομιά της.
“Ως παιδί έκανα μικρές διορθώσεις για το περιοδικό. Αν καθόμουν πάνω από δύο ώρες η πληρωμή μου ήταν μισή δραχμή. Ακόμη το κρατάω αυτό: δεν μπορώ να δω ορθογραφικό λάθος”
Συναντιόμαστε στα ιστορικά γραφεία του περιοδικού «Οικονομική Επιθεώρηση» και των εκδόσεων «Κέρκυρα – Εconomia Publishing» του ομίλου Εconomia στο κέντρο της Αθήνας. Στην είσοδο παρατηρούμε ιστορικά εξώφυλλα του περιοδικού που ιδρύθηκε το 1934 υπό το όνομα «Βιομηχανική Επιθεώρησις» και σήμερα, έπειτα από 86 χρόνια κυκλοφορίας, συμπληρώνει 1.000 τεύχη. Η Αλεξάνδρα Βοβολίνη, η δημιουργική κυρία των οικονομικών εκδόσεων, με υποδέχεται στο γραφείο της. Η ίδια το 1990 πήρε τη σκυτάλη της έκδοσης του ιστορικού αυτού περιοδικού από τον θείο της, τον δημοσιογράφο Σπύρο Βοβολίνη, και μέσα σε αυτά τα 30 δύσκολα χρόνια κατάφερε όχι μόνο να το διατηρήσει, αλλά και να το εκσυγχρονίσει, ενώ παράλληλα το 1996 ίδρυσε τις εκδόσεις «Κέρκυρα – Εconomia Publishing».
Ένα ιστορικό περιοδικό
Παρατηρώ τις ιστορικές φωτογραφίες στη βιβλιοθήκη της: στιγμές από τη βιομηχανική ιστορία της Ελλάδας, από την εποχή που οι Αγγελόπουλοι, οι Κανελλόπουλοι, ο Μποδοσάκης έβαζαν τις βάσεις για την εκβιομηχάνιση της χώρας. Η Αλεξάνδρα Βοβολίνη, κόρη του δημοσιογράφου, συγγραφέα και πολιτικού Κωνσταντίνου Βοβολίνη (1913-1970) και ανιψιά του ιδρυτή της έκδοσης «Βιομηχανική Επιθεώρησις» Σπύρου Βοβολίνη (1910-1995), φέρει μια ιστορική κληρονομιά. Τα δύο αδέλφια Βοβολίνη, με καταγωγή από την Κέρκυρα, ξεκίνησαν ως εφημεριδοπώλες όταν ήταν ακόμη μαθητές. Ορφανοί από πατέρα, ο οποίος ήταν νομικός και πέθανε ξαφνικά το 1921, αγωνίστηκαν σκληρά, σπούδασαν στη Νομική Αθηνών και κατάφεραν να πρωταγωνιστήσουν στην πολιτική και δημοσιογραφική ζωή του τόπου.
Τα πρώτα χρόνια
«Γεννήθηκα σε ένα περιβάλλον πολύ εξωστρεφές» αναφέρει η Αλεξάνδρα Βοβολίνη. «Θυμάμαι ως παιδί παρέες πολιτικές και ακαδημαϊκές στο σπίτι. Ηταν ένα ανοιχτό περιβάλλον σε όλους, ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης. Ημουν μοναχοπαίδι, αλλά και το μοναδικό παιδί της οικογένειας. Ο θείος μου ο Σπύρος δεν απέκτησε παιδιά. Ηταν για εμένα ο δεύτερος πατέρας μου. Ετσι τα έφερε άλλωστε και η ζωή, καθώς έχασα τον πατέρα μου πολύ νωρίς, το 1970».
Η ίδια θυμάται τον θείο της να την παίρνει από το χέρι κοριτσάκι 12 ετών μαζί του στη Γενική Συνέλευση της Τράπεζας της Ελλάδος, αλλά και σε εγκαίνια εργοστασίων. «Μέναμε σε μια πολυκατοικία της Ενωσης Συντακτών κοντά στην πλατεία Μαβίλη. Πήγαινα σχολείο στο Μαράσλειο. Κατηφορίζαμε περπατώντας με τον πατέρα μου πολλές φορές μετά το σχολείο στα γραφεία του περιοδικού. Βρίσκονταν τότε στην οδό Ηρώδου Αττικού 5. Εκεί με θυμάμαι να περνάω Σαββατοκύριακα, γιορτές. Ως παιδί έκανα μικρές διορθώσεις για το περιοδικό. Αν καθόμουν πάνω από δύο ώρες η πληρωμή μου ήταν μισή δραχμή. Ακόμη το κρατάω αυτό: δεν μπορώ να δω ορθογραφικό λάθος».
Η ίδια σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε με master στο Ναυτιλιακό Δίκαιο στο University College London. «Ο θείος μου έλεγε: «Aλεξανδράκι, πρώτα η οικογένεια και μετά η εργασία», αλλά το μικρόβιο για αυτή τη δύσκολη και καθόλου αποδοτική οικονομικά δουλειά ήταν μέσα μου. Ξέρετε, η «Βιομηχανική Επιθεώρησις» ήταν το πρώτο οικονομικό περιοδικό της Ελλάδας, γνώρισε την ακμή του από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 μέχρι και το 1980. Εγώ ζούσα τότε στη Μεγάλη Βρετανία. Με τον πρώην σύζυγό μου, τον εφοπλιστή Θανάση Λασκαρίδη, δημιουργήσαμε μια όμορφη οικογένεια με πέντε παιδιά. Η επιθυμία να γυρίσω στον τόπο μου ήταν πολύ έντονη. Δεν ήθελα να είμαι μακριά από ένα περιβάλλον στο οποίο ένιωθα ότι είχα να προσφέρω. Επιπλέον, ήθελα τα παιδιά μας να γίνουν ελληνόπουλα».
Η ίδια ανέλαβε τo 1990 το περιοδικό, το οποίο από το 1994 έως και σήμερα κυκλοφορεί πανελλαδικά και στα περίπτερα. Η ονομασία του αρχικά έγινε σύνθετη, δηλαδή «Οικονομική και Βιομηχανική Επιθεώρηση», για να λάβει τελικά τον τίτλο «Oικονομική Επιθεώρηση» το 2004. «Είναι βαριά αυτή η κληρονομιά» παραδέχεται. «Και στη χρονική περίοδο που βρισκόμαστε αναρωτιόμαστε πώς θα το κρατήσουμε ζωντανό, καθώς ο κόσμος αναζητεί άλλου είδους ενημέρωση, πιο επιφανειακή. Η απόφασή μας είναι να συνεχίσουμε στον δρόμο της ανεξάρτητης ενημέρωσης προσφέροντας εξειδικευμένο περιεχόμενο. Είμαστε παραδοσιακοί εκδότες, επιμένουμε στο χαρτί, αλλά η πρόβλεψή μου είναι ότι προοδευτικά θα περάσουμε στο «print on demand». Θα τυπώνουμε δηλαδή για όσους αγαπούν το χαρτί, ενώ οι ηλεκτρονικοί συνδρομητές θα αυξάνονται».
Η «Οικονομική Επιθεώρηση» διαθέτει την αποκλειστικότητα για την αναδημοσίευση άρθρων του «Economist» στην Ελλάδα από το 1976. Πρέπει να σημειωθεί ακόμη ότι η κυρία Βοβολίνη δημιούργησε το 1991 και το «Greek Business File», το μόνο περιοδικό για την ελληνική οικονομία και επιχειρηματικότητα στην αγγλική γλώσσα. «Ξέρετε, είμαστε τόσο λίγοι εκείνοι που τελικά μιλάμε ελληνικά. Θυμάμαι σε ένα επαγγελματικό ταξίδι του πρώην συζύγου μου κάποιοι φίλοι Κινέζοι μού είπαν: «Τι ωραία, είστε 10 εκατομμύρια! Πώς λέγετε λοιπόν η πόλη που κατοικείτε όλοι σας; Αθήνα;». Eίναι σημαντικό να γράφουμε για το πώς έκλεισαν οι βιομηχανίες μας ή πώς μεταλλάχθηκαν και πέρασαν σε άλλα χέρια. Αλλά τα τελευταία 20 χρόνια έχει αναδυθεί μια καινούργια επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα βασισμένη στην τεχνολογία. Αυτά είναι άγνωστα στοιχεία για τους ξένους, και αυτό θέλουμε να αναδείξουμε».
Βιβλία για αναγνώστες με απαιτήσεις
Την ίδια στιγμή, έντονη είναι και η παρουσία των εκδόσεων «Κέρκυρα – Εconomia Publishing». «Θα έλεγα ότι τα τελευταία χρόνια εκδώσαμε βιβλία που άλλοι εκδότες είχαν απορρίψει. Βιβλία που μιλούσαν για την παρακμή του πολιτικού συστήματος, για τα αίτια της κρίσης, μιας κρίσης που είχε ξεκινήσει πολύ παλαιότερα από όσο αναγνωρίζουμε. Ηθελα να βγάλω όλες αυτές τις πτυχές των κακώς κειμένων της ελληνικής κοινωνίας, σε μια εποχή που δεν ήταν καθόλου δημοφιλής αυτή η οπτική. Και σε αυτή την κατεύθυνση συνεχίζουμε: της καταγραφής αλλά και των προτάσεων βελτίωσης. Ως λαός, μας είναι δύσκολο να ακούμε σκληρές αλήθειες. Τα μνημόνια τα προκαλέσαμε μόνοι μας γιατί καμία κυβέρνηση δεν είχε το θάρρος να πει ξεκάθαρα πού οδηγούμασταν. Ισως το πιο ρεαλιστικό βιβλίο που εκδώσαμε αυτά τα χρόνια ήταν το «Τα φάγαμε όλοι μαζί… και συνεχίζουμε να τα τρώμε» του Θεόδωρου Πάγκαλου. Θέλω να πιστεύω ότι η νέα γενιά έχει συνειδητοποιήσει αυτές τις χρόνιες κακοδαιμονίες και δεν θα συνεχίσει σε αυτόν τον δρόμο. Θα μείνει στον τόπο και θα παλέψει να τις διορθώσει».
Βέβαια, πέρα από τα βιβλία με οικονομοτεχνικό περιεχόμενο, κυκλοφορούν ακόμα από τις εκδόσεις η «Ελένη» του Νίκου Γκατζογιάννη, το λεύκωμα «Μελίνα, Κυριακή για πάντα» με κείμενα, φωτογραφίες και όλες τις αφίσες των ταινιών της μεγάλης Ελληνίδας, αλλά και το λεύκωμα «Μίκης Θεοδωράκης: Οι αφίσες μου», καθώς και το βιβλίο του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας Χρήστου Α. Σαρτζετάκη για την υπόθεση Γρηγορίου Λαμπράκη «Επιτελών το καθήκον μου». Από το 2016 συνεργάζονται στενά με τη Νομική Βιβλιοθήκη η οποία και φροντίζει για τη διανομή όλων των βιβλίων τους.
Το Μεγάλο Βιογραφικό Λεξικό και το αρχείο Βοβολίνη
Πλούσια πηγή άντλησης στοιχείων αποτελεί και το «Μέγα Ελληνικόν Βιογραφικόν Λεξικόν», το έργο ζωής του πατέρα της Αλεξάνδρας Βοβολίνη. Περιέχει 400 βιογραφίες τραπεζιτών, οικονομολόγων, επιχειρηματιών και ακαδημαϊκών με πολύτιμα στοιχεία τα οποία συγκέντρωσε ο Κωνσταντίνος Βοβολίνης έπειτα από ενδελεχή έρευνα από το 1958 έως το 1962. Το πεντάτομο αυτό έργο κυκλοφόρησε σταδιακά ως ένθετο στη «Βιομηχανική Επιθεώρηση» και βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
Το Αρχείο Βοβολίνη θεωρείται μία από τις πιο σημαντικές πηγές για τη σύγχρονη οικονομική και πολιτική ιστορία του τόπου. Μέσα από το πλούσιο υλικό του έχουν προκύψει αξιοσημείωτες εκδόσεις, όπως ο σημαντικός τόμος «Οι ελληνικές επιχειρήσεις από τον 20ό στον 21ο αιώνα», αλλά και ο τόμος «Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών 1907-2007» κατά ανάθεση του ΣΕΒ. «Τα δύο αδέλφια δεν πετούσαν ούτε χαρτάκι» λέει γελώντας η Αλεξάνδρα Βοβολίνη, και αυτή την εποχή προετοιμάζει την κυκλοφορία ενός βιβλίου που συγκεντρώνει την αλληλογραφία των αδελφών Βοβολίνη με τη μητέρα τους στη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου.
Το 2012 η σειρά των 2.653 φακέλων από την έρευνα του «Μεγάλου Ελληνικού Βιογραφικού Λεξικού», έπειτα από επεξεργασία και ταξινόμηση 20 ετών, δωρίστηκε στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα. Επίσης, το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου, που περιλαμβάνει το υποαρχείο της «Βιομηχανικής Επιθεώρησης» έως το 1990, δωρίστηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος τον Ιανουάριο του 2020 και εντάχθηκε στο Κέντρο Πολιτισμού, Ερευνας και Τεκμηρίωσης. «Στα γραφεία μας παραμένει το τρίτο και τελευταίο μέρος του αρχείου, το οποίο βρίσκεται υπό επεξεργασία. Τέλος, προγραμματίζουμε συγκεκριμένες δωρεές μέρους των 20.000 τόμων της βιβλιοθήκης μας, ενώ καταγράφουμε και το πλούσιο φωτογραφικό αρχείο μας» αναφέρει η κυρία Βοβολίνη.
Η ίδια είναι πραγματικά αεικίνητη, γεμάτη σχέδια για νέες εκδόσεις. Εφέτος μάλιστα, για 26η συνεχόμενη χρονιά, ο όμιλος Εconomia και το περιοδικό «Οικονομική Επιθεώρηση» διοργάνωσαν τον 26ο economia Φοιτητικό Διαγωνισμό, που έχει εξελιχθεί σε θεσμό, με φοιτητές δημόσιων και ιδιωτικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα και το εξωτερικό να καταθέτουν εργασίες επί συγκεκριμένης θεματολογίας.
Λίγο πριν κλείσουμε τη συζήτησή μας τη ρωτώ πώς ως μητέρα πέντε παιδιών καταφέρνει να βρίσκει ισορροπία ανάμεσα σε επαγγελματική και οικογενειακή ζωή. «Δεν τα καταφέρνω πάντα» απαντά αφοπλιστικά. «Αισθάνομαι ότι τα παιδιά είχαν μεγάλα και δικαιολογημένα παράπονα. Αλλά νομίζω πλέον ότι είναι σε μια ηλικία ωριμότητας να καταλάβουν ότι με τόσο βαριά κληρονομιά δεν θα μπορούσα να είμαι μια κλασική μητέρα που θα έμενε στο σπίτι. Σήμερα έχουμε και έξι υπέροχα εγγόνια. Ως οικογένεια έχουμε αγγίξει ένα επίπεδο όπου πέρα από την αγάπη υπάρχει και ο σεβασμός για τις επιλογές του καθενός μας. Ακόμα και το διαζύγιο με τον σύζυγό μου ήρθε την ώρα που έπρεπε, ομαλά, και παραμένουμε όλοι μαζί μια δεμένη οικογένεια. Αν θα έπρεπε να βάλω ένα μότο στη ζωή μου θα ήταν ότι «ακινησία σημαίνει θάνατος». Θέλω να κοιτώ μπροστά σε όλα τα επίπεδα, πάντα στο επόμενο κεφάλαιο, δημιουργώντας αυτό που επιζητά η εποχή».
Ο Άγγελος Κωβαίος δημοσίευσε ένα άρθρο στο ΒΗΜΑ της 18.10.2020:
Το ναυάγιο της γερμανικής διπλωματίας στο Αιγαίο – Τα λάθη του Βερολίνου, το παιχνίδι του Ερντογάν και η αναζήτησή διεξόδου
Τις δυνατότητες απεγκλωβισμού από το διπλωματικό ναυάγιο στο οποίο οδηγήθηκαν οι ατυχείς απόπειρες διαμεσολάβησης στα ελληνοτουρκικά, αναζητεί η κυβέρνηση του Βερολίνου.
Κατά το διάστημα των τελευταίων δυόμισι μηνών και έπειτα από αλλεπάλληλες συναντήσεις, τηλεφωνικές επικοινωνίες και παρασκηνιακές συζητήσεις, η γερμανική διπλωματία βρέθηκε πολλαπλώς εκτεθειμένη.
Η στάση την οποία τήρησε και οι ίσες αποστάσεις μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας δεν απέφεραν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αντιθέτως, όπως διαπιστώνεται τις τελευταίες ημέρες, έδωσαν την δυνατότητα στον Ερντογάν να θέσει σε δοκιμασία τα όρια της ελληνικής κυβέρνησης, την αξιοπιστία της γερμανικής και την δυνατότητα της ίδιας της ΕΕ να αντιμετωπίσει μία πρωτόγνωρη για εκείνην συνθήκη.
Πολλαπλώς εκτεθειμένο το Βερολίνο
Εξ αρχής, οι διπλωματικοί παράγοντες στο Βερολίνο και η ίδια η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, ενήργησαν με προφανή ανεκτικότητα απέναντι στα παιχνίδια του Ερντογάν. Αποτέλεσμα ήταν να βρεθεί το Βερολίνο εκτεθειμένο σε τουλάχιστον τρεις περιπτώσεις.
Η πρώτη ένδειξη που όπως φάνηκε δεν αξιολογήθηκε σοβαρά, καταγράφηκε όταν ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου «έκαψε» την υποτιθέμενη μυστική τριμερή συνάντηση Ελλάδας, Γερμανίας, Τουρκίας στο Βερολίνο, δημοσιοποιώντας τις παρασκηνιακές συζητήσεις για την προπαρασκευή της.
Το δεύτερο άδειασμα από τον Ερντογάν ήλθε προ ημερών, με το άνοιγμα του παραλιακού δρόμου στα Βαρώσια της Κύπρου. Μία κίνηση με την οποία προφανώς επιδίωξε να προκαλέσει το σύνολο της διεθνούς κοινότητας.
Η τρίτη μεγάλη πρόκληση εκδηλώθηκε με την έκδοση της τελευταίας NAVTEX για το «Oruc Reis» στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και στα όρια των χωρικών υδάτων, μόλις λίγες ημέρες έπειτα από την γερμανική διαμεσολάβηση για την συνάντηση Δένδια – Τσαβούσογλου στην Μπρατισλάβα. Εκεί όπου υποτίθεται ότι είχε συμφωνηθεί η ανακοίνωση της ημερομηνίας για την έναρξη των διερευνητικών επαφών.
Η τελευταία αυτή πρόκληση σημειώθηκε ενώ ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας ετοιμαζόταν για ένα νέο ταξίδι – αστραπή σε Αθήνα, Λευκωσία και Άγκυρα. Αναγκαστικά και αμήχανα ακύρωσε εν τέλει την επίσκεψη στην τουρκική πρωτεύουσα και έφτασε στην Ελλάδα και την Κύπρο, σε ένδειξη (όψιμης) συμπαράστασης.
Η περιφρονητική αυτή στάση του Ερντογάν απέναντι στην κυβέρνηση του Βερολίνου έχει ερείσματα, τα οποία φάνηκε ότι η γερμανική διπλωματία και πολιτική ηγεσία δεν εκτίμησε εγκαίρως και με βάση τα νέα δεδομένα. Ένα από αυτά είναι η γνωστή πολιτική επιρροή των περίπου 4 εκατομμυρίων τουρκογενών ψηφοφόρων της Γερμανίας, ένα άλλο οι γερμανικές επενδύσεις στην Τουρκία, ένα τρίτο η έκθεση ευρωπαϊκών τραπεζών και ασφαλιστικών ταμείων στο κατά τα άλλα χαμηλό, αλλά ακριβό, τουρκικό χρέος. Την ίδια στιγμή, σημαντική επίδραση στην γερμανική στάση έχει και η εκκρεμότητα των εξαγωγών οπλικών συστημάτων στην Τουρκία, η οποία έχει παγώσει εξ αιτίας του εμπάργκο, έπειτα από την τουρκική εισβολή στη Σύρια.
Πέραν των αντικειμενικών παραμέτρων και των συμφερόντων τα οποία καθορίζουν πολιτικές στάσεις και συμπεριφορές, η γερμανική πολιτική εν γενεί κατατρύχεται από από κάποια σοβαρά ελλείμματα.
Πολιτικοί παράγοντες στην Αθήνα, με μακρά διπλωματική εμπειρία και γνώση των χαρακτηριστικών της γερμανικής πολιτικής ζωής, επισημαίνουν την παράμετρο της διαχρονικής διπλωματικής απειρίας του Βερολίνου. «Δεν έχουν εμπειρία διαχείρισης της ίδιας της δύναμης τους», σημειώνει κορυφαίο πολιτικό στέλεχος και προσθέτει κάποια επιπλέον στοιχεία. Μεταξύ αυτών, η εμμονική προσκόλληση των Γερμανών στην οικονομική ισχύ, η οποία όμως δεν παρέχει και την δυνατότητα δυναμικών διπλωματικών παρεμβάσεων, αντίστοιχων με εκείνων των Αμερικανών.
«Δεν είναι στρατιωτική δύναμη»
Η ίδια πηγή αναφέρει και τον εγκλωβισμό των Γερμανών «στα ιστορικά τους συμπλέγματα», αλλά και μία καθοριστική παράμετρο η οποία περιορίζει εκ των πραγμάτων την αποτελεσματικότητα των διπλωματικών παρεμβάσεων του Βερολίνου: «Η Γερμανία δεν είναι στρατιωτική δύναμη και αυτό τους περιορίζει σημαντικά, σε σχέση με τους Γάλλους». Επιπλέον, επιδρά η ρηχή γνώση ως προς την διαχείριση των ανισορροπιών στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, αλλά και το γεγονός ότι ακόμη και έμπειροι πολιτικοί συχνά θεωρούν αξιόπιστο τον κάθε συνομιλητή (εν προκειμένω, τον Ερντογάν) και παίρνουν τα λόγια του τοις μετρητοίς.
Στο πλαίσιο αυτής της ανάλυσης, το ίδιο πολιτικό πρόσωπο εκτιμά ότι «στο Βερολίνο πρέπει έπειτα από όλα αυτά να έχουν πάθει κάποιου είδους σοκ».
Ως προς την απροθυμία επιβολής κυρώσεων, μία εκτίμηση που διαμορφώνεται σε ορισμένους κύκλους στην Αθήνα, καταλήγει στο ότι οι Γερμανοί είναι πράγματι πεπεισμένοι ότι κάτι τέτοιο θα αποχαλινώσει εντελώς τον Ερντογάν στην συγκεκριμένη συγκυρία.
Υπό αυτό το πρίσμα, το ερώτημα προς απάντηση είναι ποια είναι η διέξοδος από την σημερινή κατάσταση.
Κατά τα όσα υπογραμμίζουν οι ίδιοι συνομιλητές, ο Ερντογάν μπορεί αυτή τη στιγμή να εξευτελίζει κάθε έννοια διπλωματίας και μαζί την ίδια την Ευρώπη συνολικά, πλην όμως εξακολουθεί να έχει ανάγκη την Ένωση, ακόμη και έπειτα από την σταδιακή απομάκρυνση του από την συζήτηση περί ένταξης.
Η ατζέντα που θα ενδιέφερε τον Ερντογάν
Σε αυτό το πλαίσιο, ένα ενδεχόμενο λάθος, τόσο της Γερμανίας όσο και άλλων εταίρων, ήταν ότι στην κρίσιμη περίοδο δεν φρόντισαν να δείξουν στον Ερντογάν ότι είναι διατεθειμένοι να βάλουν στο τραπέζι της συζήτησης κάποια ζητήματα, τα οποία για εκείνον είναι κομβικής σημασίας.
Κατά την ίδια συλλογιστική, θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί ο εγκλωβισμός της Ένωσης στην ελληνο-τουρκική διένεξη και η αμήχανη στάση της. Κάτι τέτοιο θα ήταν εφικτό αν στην κατάλληλη χρονική συγκυρία είχαν περιληφθεί στο «πακέτο» της συζήτησης με την Τουρκία, ζητήματα όπως η τελωνειακή ένωση και το προσφυγικό, υπό όρους και προϋποθέσεις.
Στο σημείο που βρίσκονται σήμερα τα πράγματα, το ζητούμενο παραμένει ως προς την εξεύρεση τρόπων αποκλιμάκωσης.
Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, η διεύρυνση των συζητήσεων με τον Ερντογάν και η ένταξη της ελληνοτουρκικής διαφοράς σε μία διευρυμένη ατζέντα ευρω-τουρκικής συζήτησης, θα μπορούσε να έχει κάποια ουσιαστικά αποτελέσματα.
Προτάσεις και ιδέες που διατυπώνονται αυτήν την περίοδο σε think tanks και συνέδρια είναι πολύ πιο εύστοχες και εποικοδομητικές από κυβερνητικές αποφάσεις ή τις αντιπολιτευτικές κραυγές
Η περίοδος της πανδημίας έχει επιβάλλει τις συνθήκες της και στην πολιτική διαδικασία. Κυβερνήσεις ανά τον κόσμο βρέθηκαν αναγκασμένες να αντιμετωπίζουν σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα την επέλαση του covid-19, ενώ την ίδια στιγμή οι αντιπολιτευτικές δυνάμεις προσαρμόζουν τη δράση ή την αντίδρασή τους στην ίδια συνθήκη.
Ειδικότερα στην Ελλάδα, στο τέλος μίας μακράς και διαβρωτικής κρίσης, στην διάρκεια της οποίας παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις κατέρρευσαν και λαϊκιστικές και διχαστικές φωνές κυριάρχησαν, η πολιτική σκηνή χαρακτηρίζεται από ένα ιδιαίτερο φαινόμενο.
Από τη μία πλευρά, μία κυβέρνηση, η οποία εν πολλοίς ψηφίστηκε με αίτημα την επιστροφή σε κάποια κανονικότητα, διαχειρίζεται μία άκρως αντικανονική κατάσταση. Παρά ταύτα, αυτό συνδυάζεται με πρωτοφανείς δημοσιονομικές ελευθερίες και μία επίσης πρωτοφανή αποδοχή της μεταρρυθμιστικής αναγκαιότητας, την οποία προς το παρόν δεν φαίνεται να αξιοποιεί (με εξαίρεση την ταχεία ψηφιοποίηση πολλών διαδικασιών). Από την άλλη, μία αντιπολίτευση, η οποία μαθημένη καθώς είναι στον μηδενιστικό λόγο, αδυνατεί να παρακολουθήσει την εποχή και να αρθρώσει προτάσεις που να υπερβαίνουν στερεότυπα και παρωχημένες αντιλήψεις.
Αποτέλεσμα είναι, η χώρα να βρίσκεται αντιμέτωπη με επίμονες προκλήσεις για εκσυχρονισμό, κάλυψη του χάσματος από τον διεθνή ανταγωνισμό σε πολλά και κρίσιμα πεδία, αλλά παρά ταύτα χωρίς μία αποφασισμένη στρατηγική για την πορεία της στο μέλλον.
Νέος πολιτικός λόγος
Όσο το έλλειμμα αυτό γίνεται αισθητό στην κεντρική και θεσμοθετημένη πολιτική σκηνή, άλλες παράλληλες διαδικασίες αποδεικνύονται πολύ πιο παραγωγικές ως προς την διατύπωση ιδεών, πολιτικού λόγου και εν τέλει, προτάσεων για την προσαρμογή της Ελλάδας στο σύγχρονο και απαιτητικό διεθνές περιβάλλον.
Think tanks και συνέδρια, τα οποία κατά κανόνα συγκεντρώνουν παράγοντες της πολιτικής, της οικονομίας, της αγοράς και της διανόησης, συχνά καταλήγουν σε συμπυκνωμένες διαπιστώσεις και συμπεράσματα και σε έναν νέο πολιτικό λόγο. Κατά κανόνα, αυτός είναι πολύ πιο εύστοχος και παρεμβατικός από εκείνον ο οποίος διατυπώνεται στο θεσμικό πεδίο.
Ασφαλιστικό, μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο, ψηφιακός μετασχηματισμός, αξιοποίηση ευρωπαϊκών πόρων, εθνικά θέματα, εξετάζονται και προσεγγίζονται σε αυτά τα fora με τρόπο ουσιαστικό και ρεαλιστικό, τον οποίο δεν συναντά κανείς στην συμβατική πολιτική διαδικασία.
Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι αυτό είναι κάτι το αυτονόητο. Πλην όμως, οι ανάγκες της χώρας και η υστέρηση των πολιτικών διαχειριστών της να αντεπεξέλθουν σε αυτές, καθιστά την παράλληλη αυτή διαδικασία εξαιρετικά χρήσιμη και διαμορφώνει σταδιακά μία νέα αντίληψη.
Με… χορηγό την πανδημία
Υπό τις παρούσες συνθήκες, η διάχυση του νέου αυτού πολιτικού λόγου έχει, κατά παράδοξο τρόπο, βοηθηθεί σημαντικά από την πανδημία. Συνέδρια και συζητήσεις τα οποία σε συνθήκες κανονικότητας θα διεξάγονταν με ένα πεπερασμένο κοινό, σήμερα και μέσω της τεχνολογίας, παρακολουθούνται από ένα πολύ διευρυμένο ακροατήριο.
Χαρακτηριστικές πρωτοβουλίες τέτοιου τύπου είναι οι συζητήσεις του Κύκλου Ιδεών, οι αντίστοιχες του Δικτύου, οι έρευνες της διαΝΕΟσις, οι παρεμβάσεις του ΕΛΙΑΜΕΠ, ή του ΙΟΒΕ, κ.ά. – πολλά από αυτά μάλιστα σε μεταξύ τους συνέργειες.
Το πρόσφατο συνέδριο του Κύκλου Ιδεών, με θέμα «Η Ελλάδα μετά (;) την πανδημία», ήταν ενδεικτικό της περιγραφόμενης διαδικασίας. Συζητήσεις για τη θέση της Ελλάδας στην ΕΕ την επόμενη δεκαετία, τις πραγματικές οικονομικές προκλήσεις μετά την πανδημική κρίση, τα ελλητουρκικά ή την ασφαλιστική μεταρρύθμιση, διεξήχθησαν με τρόπο διεξοδικό και αν μη τι άλλο, διαμόρφωσαν ένα πλέγμα ερεθισμάτων και προκλήσεων για την εφαρμοσμένη πολιτική.
Όλα αυτά δεν έχουν ακαδημαϊκό χαρακτήρα, δεδομένου ότι προέρχονται από πρόσωπα, τα οποία έχουν ασκήσει πολιτική εξουσία και έχουν κατά κανόνα μεταρρυθμιστικά «διαπιστευτήρια», ή από ανθρώπους της αγοράς και θεσμικούς παράγοντες, όπως ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννης Στουρνάρας.
Με το βλέμμα στην επόμενη δεκαετία
«Είναι ένα άλλο είδος πολιτικής που υπερβαίνει κόμματα και στερεότυπα, με έναν λόγο απροκατάληπτο», λέει σχετικά ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ευάγγελος Βενιζέλος, επικεφαλής του Κύκλου Ιδεών. Ο ίδιος επισημαίνει την σημασία της τεχνολογίας ως προς την προσέγγιση ενός ευρύτερου κοινού και προσθέτει ότι το κρίσιμο στοιχείο είναι η ανταπόκριση που θα βρουν οι προτάσεις και αναλύσεις στον κόσμο και στις πολιτικές δυνάμεις. «Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να επιμένουμε και να επανερχόμαστε», λέει. Επισημαίνει όμως και ότι «πρέπει να είναι σαφές ότι πίσω από αυτά δεν υπάρχει πολιτική υστεροβουλία» και θεωρεί ότι αυτό είναι καθοριστική παράμετρος για την αξιοπιστία αυτής της «άλλου είδους πολιτικής».
«Βλέπω την ανταπόκριση στις συζητήσεις με τον κόσμο», λέει την ίδια στιγμή η επικεφαλής του Δικτύου, Άννα Διαμαντοπούλου, πρώην υπουργός και Επίτροπος στην ΕΕ, προσθέτοντας ότι «πρέπει εγκαίρως να δούμε τι θα γίνει όταν πάψουμε να ζούμε σε συνθήκες κρίσης» και στα λεγόμενα της διακρίνει κανείς μία αναζήτηση για την πολιτική αντιστοίχιση των όσων συζητούνται στους κύκλους προβληματισμού. Ταυτόχρονα λέει ότι «η σημερινή κυβέρνηση έχει “χορηγό” την τριπλή κρίση (σ.σ. πανδημία, εθνικά θέματα, οικονομία)», ενώ επισημαίνει ότι είναι κρίσιμο να μην διαψευστούν οι μεταρρυθμιστικές προσδοκίες, δεδομένου ότι η ΝΔ δεν ψηφίστηκε στις τελευταίες εκλογές από ένα ομοιογενές, παραδοσιακά «δεξιό» σώμα ψηφοφόρων.
Ο Τάσος Γιαννίτσης συμμετείχε και εφέτος στο συνέδριο του Κύκλου Ιδεών, με μία παρέμβαση για το ασφαλιστικό. Μίλησε για την αντιδιαστολή ενός «αξιόπιστου και ενός πολιτικά αποδεκτού συστήματος», εκφράζοντας όμως την ίδια στιγμή την αμφιβολία του ως προς το αν μία αξιόπιστη μεταρρύθμιση είναι αυτή τη στιγμή μία ρεαλιστική προσδοκία.
Κατά τον πρώην υπουργό, ο οποίος ως γνωστόν επιχείρησε μία καίρια μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού προ 20 ετών, με τις γνωστές συνέπειες, «υπάρχει ένας κόσμος ο οποίος δεν εκφράζεται πολιτικά, δεν είναι σταθεροί κομματικοί ψηφοφόροι και που ενδεχομένως θα επιζητούσε να συγκεντρωθεί σε μία κίνηση. Ωστόσο, δεν είναι εύκολο».
Εκτιμά ότι η τρέχουσα περίοδος της κρίσης ίσως να συνιστά και ως προς τούτο μία ευκαιρία και πάντως θεωρεί ότι βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής. «Υπάρχουν ασύλληπτα μεγάλοι κίνδυνοι και προκλήσεις για την Ελλάδα. Η δεκαετία 2020-2030 είναι μία εξαιρετικά κρίσιμη περίοδος. Αν δεν έχουν συμβεί κάποια πράγματα μέσα σε αυτήν, κινδυνεύουμε να βρεθούμε εγκλωβισμένοι σε αδιέξοδες καταστάσεις», σημειώνει ο κ. Γιαννίτσης.
– το άρθρο δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜΑ της 4.10.2020
Ο Κώστας Παπαηλιού μας έστειλε ένα πολύ εννδιαφέρον άρθρο της NZZ της Adelheid Wölfl σχολιάζοντας “Καιρό είχαν τα μάτια μας να δουν κάτι τέτοιο!”:
Keiner hat es den Griechen zugetraut. Sie bieten Erdogan die Stirn und halten die Migranten von den Europäern fern.
Niemand muss in Europa wohl derzeit mit mehr Krisen gleichzeitig umgehen als die Griechen: Flüchtlinge auf den Ägäis-Inseln, die im Elend leben, aber nicht einfach weiter nach Europa geschickt werden sollen; ein rabiat gewordener türkischer Nachbar, der im Meer nach Erdgas sucht und mit militärischer Gewalt die Grenzen neu ziehen will; zu all dem noch die Corona-Pandemie, die das Alltagsleben auch der Griechen einschränkt und die ersten wirtschaftlichen Erfolge nach der langen Schuldenkrise niedergewalzt hat.
Το Σάββατο 26 Σεπτεμβρίου συμπληρώθηκαν 31 χρόνια από τη δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη στην οδό Ομήρου. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο Κώστας Μπακογιάννης και η Ντόρα Μπακογιάννη ανέβασαν παλιές φωτογραφίες στα social media.Δείτε το αφιέρωμα του lifo.gr…
Ο δημοσιογράφος της Deutsche Welle Γιάννης Παπαδημητρίου δημοσίευσε προσφάτως το άρθρο “ Kommentar: Moria, die Hölle auf Erden “ με θέμα τα πρόσφατα γεγονότα στη Λέσβο. Περισσότερα…
Καίρια η παρέμβαση της Ντόρας Μπακογιάννη στο συνέδριο του Economist, το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 15 και 16 Σεπτεμβρίου. Το πάνελ στο οποίο συμμετείχε η Ντόρα ανέλυσε το θέμα της ενίσχυσης των σχέσεων Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας, τις εκκρεμότητες της Αθήνας με τα Τίρανα σε ότι αφορά τα θαλάσσια σύνορα, ενώ ασχολήθηκε με τα ελληνοτουρκικά και την ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων. Στο ίδιο πάνελ συμμετείχαν δύο Βαλκάνοι πρωθυπουργοί οι κ.κ. Ζόραν Ζάεφ και ΄Εντυ Ράμα αλλά και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και βουλευτής της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης κ. Γιώργος Κατρούγκαλος.
Η Ντόρα Μπακογιάννη δε δίστασε απέναντι στον Αλβανό πρωθυπουργό να καυτηριάσει το γεγονός πως μετά την απόφαση του Αλβανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου, προ δεκαετίας, με την οποία ακυρώθηκε η ελληνο-αλβανική συμφωνία για την οριοθέτηση των χωρικών υδάτων, που είχε υπογραφεί στα Τίρανα, η Ελλάδα και η Αλβανία μετρούν 12 χρόνια χωρίς να έχει υπάρξει μεταξύ τους αντίστοιχη συμφωνία.
Δεν υπάρχουν δικαιολογίες γι’ αυτό είπε η Ντόρα Μπακογιάννη στον Αλβανό πρωθυπουργό.
Ο δημοσιογράφος της Deutsche Welle Γιάννης Παπαδημητρίου (’87) μας έστειλε το άρθρο του “Der griechische Patient – zehn Jahre danach“ με θέμα τις σχέσεις Ελλάδας – Ευρωπαϊκής Ένωσης. Περισσότερα…
Μία ανάρτηση του Άγγελου Κωβαίου στο facebook με ένα ποίημα – καταγγελία της Δέσπως Διαμαντίδου
Δεν πήγα ποτέ σε ελληνικό σχολείο.Ό,τι έμαθα, το έμαθα με ιδιαίτερα μαθήματα.
Πήγα στο Γερμανικό Σχολείο.
Είχαμε εβραιόπουλαπου τα πήρανε στη Γερμανία.
Δεν ξεχνώ, επίσης,τον εβραίο δάσκαλό μου, της γυμναστικής.
Όταν πήγα στο Νταχάου,είδα τ’ όνομά του γραμμένοανάμεσα στους ανθρώπουςπου τους είχαν κάψει στους φούρνους.
Μόλις βγήκα έξω,έκανα εμετόκαι είδα κι έναν κύριο παραπέραπου έκανε το ίδιο.
Δέσπω Διαμαντίδου
από ανάρτηση της Μαρίας Θερμού στο Facebook:
«Επειδή ακούω και διαβάζω διάφορες ανοησίες:
1ον. Δεν κάηκαν τα …μάρμαρα στις Μυκήνες, όχι απλώς γιατί δεν κάηκαν οι Μυκήνες αλλά γιατί δεν υπάρχουν μάρμαρα. Λίθος το υλικό κατασκευής
2ον. Δεν κάηκε σήμερα η Πύλη των Λεόντων, γιατί η πέτρα μαυρισμένη έφτασε σε μας στα νεώτερα χρόνια. ΄Επειτα, αν θυμάμαι καλά (ναι, είμαι μερικών …χιλιάδων ετών!) τα μυκηναϊκά ανάκτορα είχαν καταστραφεί από φωτιά… Δείτε και μερικές παλαιότερες φωτό, έτσι για χάζι. (Σ΄αυτήν του 1876 με τον κόσμο, ο Σλήμαν πάνω δεξιά, ο Ντέρπφελντ αριστερά)»
Ο δημοσιογράφος Παύλος Αγιαννίδης, στο τελευταίο άρθρο του (27/8/2020) στο youfly.com με τίτλο “ Μπαράζ θεατρικών ακυρώσεων από δήμους της Αττικής“ αναφέρεται στα δεινά που απειλούν τον κόσμο του θεάματος λόγω της πανδημίας. Πληροφορίες…
Ο δημοσιογράφος Παύλος Αγιαννίδης, στο τελευταίο άρθρο του (22/8/2020) στο protagon.gr με τίτλο “Αυτή τη Μονή – πολύτιμο πρότυπο εξισλαμίζει ο Ερντογάν“ αναφέρεται στα αδιανόητα σχέδια του Τούρκου προέδρου (μετά τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί) για την περίφημη και μοναδική Μονή της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη αλλά και για άλλα βυζαντινά μνημεία.
Είναι κοινό μυστικό. Οι μέχρι τώρα επισκέπτες της Κωνσταντινούπολης μπορεί να έσπευδαν πρώτα στο παγκόσμιο σύμβολο του Βυζαντίου και της Ορθοδοξίας, την Αγία Σοφία, αλλά εντυπωσιάζονταν από την περίφημη Μονή της Χώρας. Μιλάμε για τα δύο τεράστιας σημασίας μνημεία της παγκόσμιας κληρονομιάς που μετατρέπονται σε τζαμιά, χάνοντας τα χαρακτηριστικά της βυζαντινής χριστιανικής τέχνης, θύματα μιας μισαλλόδοξης μανίας εθνικιστικής επίδειξης από το καθεστώς Ερντογάν. Ειδικά για τη Μονή της Χώρας μιλάμε για το Καριγιέ Τζαμί.
Ο Πάνος Λασκαρίδης έδωσε μία συνέντευξη στον Άγγελο Κωβαίο στο Βήμα της Κυριακής (23.8.2020)
«Ο Πρωθυπουργός να οργανώσει μία “κίνηση των πλουσίων”»
Ο Παναγιώτης Λασκαρίδης είναι ένας από τους πλέον επιτυχημένους και δραστήριους Έλληνες εφοπλιστές και την ίδια στιγμή έχει αναπτύξει ένα σημαντικό κοινωφελές έργο, είτε αυτόνομα, είτε μέσω της Ένωσης Εφοπλιστών, είτε μέσω του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη. Με τις πρόσφατες δωρεές των πλοίων γενικής υποστήριξης «ΑΤΛΑΣ Ι» και «ΗΡΑΚΛΗΣ» στο ΠΝ, έχει δείξει εμπράκτως πώς αντιλαμβάνεται τον ρόλο της επιχειρηματικής και εφοπλιστικής ελίτ. Στην συνομιλία του με το «ΒΗΜΑ της Κυριακής» εξηγεί την σημασία της ευεργεσίας στην σημερινή συγκυρία, μιλάει για τον ρόλο, τις ευθύνες και τις παραλείψεις του κράτους και επιμένει εμφατικά στην σημασία και την αναγκαιότητα ενίσχυσης των ΕΔ.
«Η χρήση της λέξης του ευεργέτη και της ευεργεσίας, όπως πάρα πολλά πράγματα, έχουν λίγο φθαρεί. Αν πάρετε τους μεγάλους Ελληνες ευεργέτες πριν από 100-150 χρόνια, ήταν άνθρωποι που ξεκίνησαν πάμπτωχοι, έγιναν πάμπλουτοι και στο τέλος άφησαν όλη τους την περιουσία στο δημόσιο», λέει ο Π. Λασκαρίδης και εξηγεί τη διαφορά: «Σήμερα, σπανίως οι ευεργέτες αφήνουν όλη τους την περιουσία, ή σχεδόν ποτέ. Αφήνουν στα παιδιά τους, στην οικογένειά τους, στις επόμενες γενιές της οικογένειας κλπ. και δίνουν ενδεχομένως ένα ποσοστό, το οποίο συνήθως είναι μικρό. Αυτή είναι η μεγάλη διαφορά.
Δεύτερη μεγάλη διαφορά είναι ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει πραγματικά τόσο μεγάλη αναγνώριση του ότι “έβγαλα πολλά λεφτά, άρα πρέπει να επιστρέψω κάποια”. Υπήρχε ένα παλιό ρητό, το οποίο έλεγε: “εκ της κοινωνίας ελάβομεν και εις την κοινωνίαν θα αποδώσομεν”».
Γιατί θα αποτύχουν τα «εθνικά ταμεία»
Ωστόσο, το θέμα είναι μάλλον για ποιον σκοπό διατίθενται κάποια χρήματα, όχι αν απλώς κατατίθενται σε κάποιον λογαριασμό. Αλλωστε αυτό μάλλον έχει και κάποια άλλα προβλήματα.
«Ναι», απαντά ο κ. Λασκαρίδης, επισημαίνει όμως και αυτό: «Πριν δούμε τον σκοπό, να δούμε τον τύπο, την διαδικασία. Είναι τρομερό το πόσοι άνθρωποι θέλουν να βοηθήσουν, είτε με λίγα χρήματα, είτε με πολλά, είτε με πάρα πολλά, αλλά απέχουν και δεν θέλουν με τίποτα να δώσουν “ζωντανά” χρήματα. Γιατί; Διότι έχουν απίστευτη δυσπιστία ως προς το αν αυτά θα τα διαχειριστούν κάποιοι με σωστό τρόπο. Και γι’ αυτό το λόγο, όλες αυτές οι συζητήσεις και προσπάθειες και εκκλήσεις, να κάνουμε εθνικό ταμείο, εθνικό ταμείο του στόλου, εθνικό ταμείο ομογένειας κλπ., δεν πρόκειται να επιτύχουν. Αυτό είναι απολύτως σίγουρο, διότι κανείς δεν έχει εμπιστοσύνη στο κράτος ότι θα διαχειριστεί τίμια τα χρήματα. Αυτό το θέμα το έχει επιτέλους καταλάβει το κράτος. Και εκεί έχει βοηθήσει κάπως η κυβέρνηση, με ορισμένες σχετικά πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις. Τι σημαίνει αυτό; Σου λέει, “θέλω αυτό, φτιάξ’ το εσύ και δώσ’ το μου”. Εκεί πράγματι δεν τίθεται θέμα κακοδιαχείρισης και η διαδικασία απλοποιείται. Από ό,τι γνωρίζω, αυτή τη στιγμή, ό,τι γίνεται, γίνεται με αυτόν τον τρόπο».
Τον Ιανουάριο, κατά την ομιλία του στην παρουσίαση των επετειακών δράσεων της «Πρωτοβουλίας 1821-2021» (σ.σ. πρόκειται για την συνεργασία των 15 μεγαλύτερων κοινωφελών ιδρυμάτων της χώρας για τα 200 χρόνια της Επανάστασης, όπου συμμετέχει το «Ιδρυμα Αικ. Λασκαρίδη»), ο Π. Λασκαρίδης έκανε μία πολύ συγκεκριμένη αναφορά στην τουρκική απειλή. Λίγους μήνες αργότερα δώριζε το δεύτερο πλοίο γενικής υποστήριξης στο ΠΝ. Δεδομένης της κρίσιμης κατάστασης σήμερα, θα μπορούσε να σταλεί ένα μήνυμα, αν π.χ. οι εφοπλιστές αναλάμβαναν κάποιο μέρος εξοπλιστικών δαπανών, συντήρησης ή εκσυγχρονισμού των Ε.Δ.; Είναι εφικτό κάτι τέτοιο;
«Εγώ πιστεύω ότι δεν είναι εφικτό», απαντά και εξηγεί: «Ο λόγος είναι ότι στο μεγάλο σώμα των εφοπλιστών, η δαπάνη για τις ΕΔ δεν θεωρείται τόσο επείγουσα ανάγκη».
Βούτυρο ή κανόνια;
Όπως λέει, και λόγω επαγγέλματος και λόγω ενδιαφέροντος και λόγω ναυτιλίας, ο ίδιος γνώριζε κάποια πράγματα: «Με την πολιτεία και με την ηγεσία έχουμε μιλήσει πολλές φορές για το θέμα των ΕΔ. Βέβαια σε σχετικά χαμηλό επίπεδο. Και ο λόγος είναι ότι η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία δεν φαντάζεται ή δεν τολμά να ζητήσει πολύ μεγάλα πράγματα, τα οποία θα μπορούσε να ζητήσει, αλλά όχι φανερά και επισήμως. Δηλαδή, η κορυφή της πολιτείας, συνήθως ο Πρωθυπουργός, ο οποίος ξέρει τους 50 πλουσιότερους ανθρώπους στην Ελλάδα – έναν-έναν, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία – θα πρέπει να οργανώσει κάποια κίνηση».
Ο κ. Λασκαρίδης υπογραμμίζει ότι η ανάγκη στις ΕΔ είναι μεγάλη και ότι απαιτούνται πάρα πολλά χρήματα. «Μιλάμε για 1 ή 2 δισ., για κάποιο νέο πρόγραμμα, αν θα γίνουν π.χ. κάποιες μετατροπές φρεγατών. Αυτό δεν θα γίνει από ιδιώτες», λέει. Συμπληρώνει όμως και ότι οι ιδιώτες ή κάποιοι από αυτούς, έχουν το καθήκον να πιέσουν την πολιτεία να το κάνει, διότι η πολιτεία δεν το κάνει. Για ποιον λόγο; «Αυτό συμβαίνει ξεκάθαρα για πολιτικάντικους λόγους. Και η προηγούμενη κυβέρνηση και η σημερινή έδωσαν επιδόματα της τάξης των 700 εκατομμυρίων, θα δώσουν τώρα αναδρομικά κάποια δισ., ενώ θα μπορούσαν κάλλιστα να αναδιοργανώσουν τις ΕΔ και να τις βοηθήσουν, γιατί χρειάζονται βοήθεια». Επισημαίνει δε και το εξής: «Σκεφτείτε να ήταν οι ΕΔ μας πιο ισχυρές. Θα ενεργούσε με τον ίδιο τρόπο η Τουρκία; Προφανέστατα όχι. Τώρα ταξιδεύει ο υπουργός Εξωτερικών, έχει διαρκείς τηλεφωνικές επικοινωνίες ο Πρωθυπουργός, κινητοποιείται ο Στόλος, μπαινοβγαίνει στον Ναύσταθμο, μαχητικά πετούν σε αναχαιτίσεις κλπ. Και μόνο αυτά να είχαμε γλιτώσει σε μεροκάματα, θα ήμασταν πολύ καλύτερα. Δεν το έχουμε δει σωστά, νομίζω».
Ποιες είναι οι δυνατότητες, αν θέλει κάποιος να είναι ρεαλιστής; «Υπάρχουν πράγματα να διορθωθούν και να έχουν ένα πολύ καλό value for money, τα οποία είναι στο πλαίσιο των δυνατοτήτων πολλών εφοπλιστών, επιχειρηματιών και βιομηχάνων. Επιμένω ότι εκεί πρέπει να υπάρχει μία πίεση εκ των άνω. Τώρα, αν θα είναι ο Πρωθυπουργός, αν μπορεί να συνεννοηθεί και με τον αρχηγό της αντιπολιτεύσεως και όλοι μαζί και η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, να φωνάξουν 50 άτομα και να τους πουν, “εισφέρετε από ένα εκατομμύριο ο καθένας, να φτιάξουμε 10 πράγματα στο Ναυτικό, στην Αεροπορία και στον Στρατό”. Από πλευράς ποσών, αυτά είναι αστεία».
Όραμα, λαός, ηγεσία
Μήπως όλα αυτά έχουν να κάνουν με κάποιο όραμα που πρέπει να υπάρχει και να υπηρετείται για λογαριασμό της χώρας;
«Θα σας πω το εξής: Ο περιβόητος Μουσταφά Κεμάλ, ο οποίος διέλυσε την Ελλάδα της Μικράς Ασίας, μετά το ’22, αν και απόλυτος κυρίαρχος στην Τουρκία, είχε και αυτός πολλά προβλήματα. Έλεγε λοιπόν τότε ότι για να προοδεύσει ένα έθνος πρέπει να συντρέχουν τρεις συνθήκες. Πρώτον, να υπάρχει ένα όραμα. Εγώ πιστεύω ότι στην Ελλάδα σήμερα υπάρχει ένα τέτοιο όραμα, το οποίον είναι, κατά τη δική μου γνώμη προφανώς, να γίνουμε ένα μοντέρνο, ευημερούν, ευρωπαϊκό κράτος. Δεύτερον, ο λαός πρέπει να πιστέψει σε αυτό το όραμα. Σήμερα, νομίζω ότι και αυτό σχεδόν το έχουμε καταφέρει. Όσοι δεν ήθελαν την Ευρώπη, το ευρώ ή τη Μέρκελ κι έλεγαν ότι όλοι αυτοί είναι κακοί άνθρωποι που μας τρώνε τα λεφτά, πιστεύω ότι έχουν ελαχιστοποιηθεί.
Η τρίτη συνθήκη είναι να υπάρχει μία ισχυρή, αξιόπιστη ηγεσία.
Η σύνδεση όλων αυτών με τα προηγούμενα, είναι και το θέμα της Πρωτοβουλίας για το ’21, που είναι και μία πρωτοφανής για την χώρα κοινή προσπάθεια 15 ιδιωτικών ιδρυμάτων. Θα μου πείτε, θα αλλάξει ο κόσμος μ’ αυτό; Τι να σας πω, δεν αποκλείεται».
Και ξαφνικά λίγο πριν τον Δεκαπενταύγουστο στις 11 του μήνα, χάσαμε τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, τον σπουδαίο Θεσσαλονικιό ποιητή, που το πραγματικό του όνομα ήταν Κωνσταντίνος Δημητριάδης, που ζούσε μόνιμα στην Θεσσσαλονίκη, που ήταν “Εναντίον” των βραβεύσεων, που ψήφιζε πάντα “λευκό και που όπως συνήθιζε να ξεκαθαρίζει για την ποίησή σε σχέση με τον Καβάφη: “…η βασικότερη διαφορά είναι ότι ο Καβάφης είναι φιλήδονος, ενώ εγώ γράφω για την αγωνία της ερωτικής στέρησης”.
Δανειζόμαστε από το άρθρο του Χρήστου Παρίδη στο lifo.gr:
“Στα χρόνια της Κατοχής κόντεψε να πεθάνει δύο φορές από την ασιτία. Λίγο αργότερα, με ένα κασελάκι κρεμασμένο στο στήθος και με την πραμάτεια του, τσιγάρα, παστέλια και καρτ ποστάλ, έβγαζε ένα στοιχειώδες μεροκάματο για να μπορεί να επιβιώνει. Εκείνα ακριβώς τα χρόνια, με αιματηρές οικονομικές θυσίες, γράφτηκε συνδρομητής στο παιδικό περιοδικό «Ελληνόπουλο» με το ψευδώνυμο «Το Χριστιανόπουλο», με το οποίο δημοσίευσε το πρώτο του ποίημα, «Παράπονο ξενιτεμένου», το οποίο και μελοποίησε εμπειρικά. Τότε άρχισε να γράφει ποιήματα, που τελικά έφτασαν τα 300! Το 1945 εξέδωσε το πρώτο του περιοδικό με τίτλο «Χριστιανόπουλο» σε τέσσερα χειρόγραφα αντίτυπα με 16 έγχρωμες εικονογραφημένες σελίδες. Η κυκλοφορία του συνεχίστηκε άλλα δύο χρόνια και ο ίδιος το υπέγραφε ως Ντίνος Χριστιανόπουλος. Έβγαλε συνολικά δέκα τεύχη”.
Δεν είχε σχέση με την Σχολή μας, όμως οι παλαιότεροι ήμασταν ακόμη σχολείο όταν ακούσαμε τις λίγεςγραμμές που δάνεισε στον Διονύση Σαββόπουλο και που τραγούδησε μοναδικά η Δόμνα Σαμίου στα “Δέκα Χρόνια Κομμάτια”:
“Τι να τα κάνω τα τραγούδια σας, ποτέ δε λένε την αλήθεια, ο κόσμος υποφέρει και πεινά, κι εσείς τα ίδια παραμύθια,
Τι να τα κάνω τα τραγούδια σας, είναι πολύ ζαχαρωμένα, ταιριάζουν σε σοκολατόπαιδα μα δεν ταιριάζουνε σε μένα…”
Αντισυμβατικός, καυστικός, ειρωνικός, δηκτικός, αθυρόστομος, σοφός, σχολίαζε συνεχώς τα έργα και τις ζωές όλων. Ανήμερα της παγκόσμιας μέρας της ποίησης, της πρώτης μέρας της Άνοιξης, ανήμερα και των γενεθλίων του (γεννήθηκε 21 Μαρτίου 1931, ημέρα της Εαρινής Ισημερίας), απαντούσε πριν από πέντε χρόνια στην ερώτηση του Αθηναϊκού-Μακεδονικού ΠΕ: «Σε τι βοηθά λοιπόν η ποίηση;»
“Ακανθώδες το ερώτημα και δε νομίζω να δύναται κανείς να δώσει τη σωστή απάντηση. Ίσως, θα μπορούσα να πω ότι δίνει έκφραση στην ψυχική ανάγκη μιας μερίδας ανθρώπων που λέγονται ποιητές. Ίσως και σε ορισμένους από τους αναγνώστες τους. Είναι απίθανο μυστήριο αυτό της ποίησης… Εμένα, πάντα μου άρεσαν- μου αρέσουν πολύ, οι λέξεις… Δεν μπορώ όμως να διεισδύσω σ αυτό το μυστήριο που λέγεται ποίηση… Μπορεί όμως η ποίηση να αναστείλει πολέμους, να δώσει λύση σ’ αυτή την κρίση που βιώνουμε; Δε νομίζω…”.
Είχε μεγάλη αγάπη για το ρεμπέτικο και τον Τσιτσάνη:
“Η σημασία του Τσιτσάνη στο ρεμπέτικο είναι μεγαλύτερη από τη σημασία που έχει ο Σεφέρης στον χώρο της ποίησης. Γι’ αυτό και τον συνδέω με τον Καβάφη. Γι’ αυτό και θυσίασα τόσα χρόνια κι έχυσα τα μάτια μου. Μια πραγματική θυσία εις βάρος του δικού μου δημιουργικού έργου στον χώρο του τραγουδιού.”
“Το ρεμπέτικο είναι η πολιτιστική αξία του ελληνισμού. Σ’ ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν υπάρχει σύγχρονο λαϊκό τραγούδι..
Μόνο στην Πορτογαλία τα φάντος και στην Ελλάδα το ρεμπέτικο είναι οι τελευταίες εστίες του…”
Θα μπούμε βέβαια στον πειρασμό να αναφέρουμε κάποιες κουβέντες του αντιγράφοντας μερικές αράδες από τα “Μικρά Ποιήματα”:
“…να ζούμε δίπλα σε πηγές και σε ποτάμια και σεις να πίνετε νερά εμφιαλωμένα!”
“…αλήθεια πόσο σκλάβος μπορεί να ‘ναι ο πρόεδρος του σωματέιου των σκλάβων;”
“…όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει – τόσες πληγές μόνο το νόμπελ μπόρεσε να τις γιατρέψει”
“…ώστε σου κακοφάνηκε που η κρεμ καραμελέ μύριζε κρεμμυδάκι, μα τι περίμενες λοιπόν από γλυκά εστιατορίου;”
“…και τι δεν κάνατε για να με θάψετε, όμως ξεχάσατε πως είμαι σπόρος”
“…για σένα μιά ακόμα δοκιμή, για μένα μιά δοκιμασία ακόμα”
“…τα πάντα κρέμονται από μία κλωστή, μονάχα ο έρωτας κρέμεται από μία τρίχα”
“…όλοι είναι όμορφοι, κατάλληλοι για συντροφιά – όλοι είναι εύκολοι, όταν κλωτσαέι η μοναξιά – γιατί λοιπόν τόση ερημιά;”
