Η αναφορά μας στην “Παραγγελιά” του Παύλου Τάσιου στο προηγούμενο τεύχος δημιούργησε απορίες προκαλώντας συνάμα και κάποια σχόλια. Να ξεκαθαρίσουμε κατ΄αρχήν ότι ο λόγος που έγινε η αναφορά, ήταν η προβολή της ταινίας στην ΕΡΤ, που μας θύμισε τη συζήτηση που προκλήθηκε τις επόμενες μέρες στην τάξη στο μάθημα της Πολιτικής Αγωγής με τον καθηγητή μας Παναγιώτη Στάμο εν μέσω …νυκτός. Τα σχόλια που ακούσαμε περιστράφηκαν γύρω από τρία θέματα:

1. Αγιοποίηση του πρωταγωνιστή του επεισοδίου

2. Χαρακτηρισμός της ταινίας ως αριστούργημα

3. Η σχέση της Κατερίνας Γώγου με την Γερμανική Σχολή

Θα ξεκινήσουμε απαντώντας και στα τρία με μία μικρή ιστορία:

Κάποτε έγραψε ο Δημήτρης Ψαθάς στην εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ”, όπου σχολίαζε καθημερινά με διασκεδαστικό τρόπο τα της ελληνικής κοινωνίας, ότι η Κατίνα Παξινού κατέβαινε στην Επίδαυρο για να δώσει παράσταση στο αρχαίο θέατρο. Λίγο πριν φτάσει, επειδή έτρεχε τη σταμάτησε ο ενωμοτάρχης του Λυγουριού για να της “κόψει” κλήση. Όταν αυτή του δήλωσε ότι είναι η Κατίνα Παξινού και ότι έχει αργήσει και πρέπει να προλάβει την παράσταση, της απάντησε: «Δεν με ενδιαφέρει κυρία μου, δεν πα νάσαι και η Μάγια Μελάγια…».

Την άλλη μέρα έγινε στην εφημερίδα …χαμός. Δεν καταλαβαίνουμε, επειδή είναι η Παξινού, έχει δικαίωμα να μην εφαρμόζει κανόνες; Πως τα λέτε αυτά κύριε Ψαθά; Και όπως ήταν φυσικό ο Ψαθάς απάντησε: “Προφανώς και πρέπει να πληρώσει η Παξινού, όμως το κείμενο αναφερόταν στον ενωμοτάρχη, που θεωρούσε οτι η Μάγια Μελάγια ήταν ανώτερη από την Παξινού”.

Είναι λοιπόν σαφές ότι όποιος ισχυρίζεται έστω και ένα από τα παραπάνω τρία σημεία απλά δεν έχει καταλάβει το νόημα του κειμένου μας. Το πρόβλημα, που εμείς ως μαθητές της Γερμανικής αντιμετωπίζαμε, ήταν ότι δεν ήμασταν “περπατημένοι” στη νύχτα και η επιλογή του Παναγιώτη Στάμου να σχολιάσει ένα τέτοιο γεγονός ήταν παράξενη. Οι κουβέντες τα χρόνια εκείνα στην τάξη ήταν προσεκτικές, ακόμη και τα υπονοούμενα. Αναφέραμε στο κείμενό μας:

1. Οι “βεργούλες” του Μάρκου Βαμβακάρη, που ήταν η παραγγελιά του Δήμου του μικρού αδελφού του Νίκου, το σκυλάδικο, η νύχτα, οι χαφιέδες, τα απόνερα του Εμφυλίου φάνταζαν στον δικό μας τότε κόσμο σαν από αλλού. Κανείς νομίζουμε δεν έχει αντίρρηση ότι τα “βουτυρόπαιδα” της Γερμανικής δεν είχαν ιδέα από όλα αυτά και σίγουρα δεν προκύπτει απόπειρα έκφρασης θαυμασμού για τον Νίκο Κοεμτζή. Αυτά αναφέρονται ως ότι είναι “…από αλλού”.

2. Πουθενά δεν αναφέρεται στο κείμενό μας ο όρος “αριστούργημα”. Σε κάθε περίπτωση θεωρούμε ότι ο τρόπος που φιλμάρεται το σκυλάδικο είναι εξαιρετικός: ο τρόπος που εναλλάσσεται η λαϊκή μουσική με την ψυχεδέλεια και την παραζάλη, ο ζεϊμπέκικος με την παραγγελιά, το απωθημένο του καταπιεσμένου να γίνει το δικό του (κάτι που τότε θεωρείτο “ιερό”) με τη μαγκιά των αστυνομικών απέναντι στον σεσημασμένο, και η Γώγου που σχολιάζει.

3. Προφανώς δεν είναι απόφοιτος της Γερμανικής η Κατερίνα Γώγου. Προφανώς “εμείς” δεν χαραμιστήκαμε σε “φονικούς τσακωμούς”, σε “νταβατζήδες και πόρνες”. Είπαμε ότι αυτά είναι “…από αλλού”, εμείς είμαστε βουτυρόπαιδα. Και κάτι άλλο, το ποίημα είναι από την συλλογή “τρία κλικ αριστερά” και γράφτηκε το 1978, αρκετά πριν γυριστεί το φιλμ το 1980. Σήμερα έχουμε συγγραφείς απόφοιτους που είναι πιό επιθετικοί από την Κατερίνα Γώγου. Το πρόβλημα όμως τότε ήταν ότι με το που “έσκαγε” υποψία σε βουτάγανε χωρίς πολλά-πολλά από το σπίτι και μετά σε “ψάχναν” οι υπόλοιποι.

Προφανώς ο Παναγιώτης Στάμος θα μπορούσε να το προσπεράσει κάνοντας πως δεν κατάλαβε και απλώς να μας επαναφέρει εις την τάξιν.

Με αφορμή ένα σχετικά με το περιεχόμενο της αναφοράς στο φιλμ του Παύλου Τάσιου “Παραγγελιά” στο montags (28/2016) θα ήθελα να διευκρινίσω ορισμένα σημεία του κειμένου του montags, αλλά και να διατυπώσω την απορία μου για όλα όσα “καταμαρτυρεί” ο φίλος αναγνώστςη χωρίς να έχει γίνει η παραμικρή αναφορά σε όσα επικαλείται:

Κάποτε έγραψε ο Δημήτρης Ψαθάς στην εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ”, όπου σχολίαζε καθημερινά με διασκεδαστικό τρόπο τα της ελληνικής κοινωνίας, ότι η Κατίνα Παξινού κατέβαινε στην Επίδαυρο για να δώσει παράσταση στο αρχαίο θέατρο. Λίγο πριν φτάσει, επειδή έτρεχε τη σταμάτησε ο ενωμοτάρχης του Λυγουριού για να της “κόψει” κλήση. Όταν αυτή του δήλωσε ότι είναι η Κατίνα Παξινού και ότι έχει αργήσει και πρέπει να προλάβει την παράσταση, της απάντησε: «Δεν με ενδιαφέρει κυρία μου, δεν πα νάσαι και η Μάγια Μελάγια…».

Την άλλη μέρα έγινε στην εφημερίδα “…χαμός”. Δεν καταλαβαίνουμε, επειδή είναι η Παξινού, έχει δικαίωμα να μην εφαρμόζει κανόνες; Πως τα λέτε αυτά κύριε Ψαθά; Και όπως ήταν φυσικό ο Ψαθάς απάντησε: Προφανώς και πρέπει να πληρώσει η Παξινού, όμως το κείμενο αναφερόταν στον ενωμοτάρχη που θεωρούσε οτι η Μάγια Μελάγια ήταν ανώτερη από την Παξινού.

Αγαπητέ φίλε,

μάλλον θεωρώ ότι δεν κατάλαβες τι διάβασες. Το κείμενο των 10-11 γραμμών αναφέρεται σε ένα γεγονός μέσα στην τάξη από ένα καθηγητή της Γερμανικής, τον Παναγιώτη Στάμο, που τολμά να σχολιάσει ένα “βίαιο γεγονός” της επικαιρότητας (τι δουλειά έχουν οι Αρμένιοι σε όλα αυτά; λες και πρόκειται για τρομοκρατική ενέργεια, που την πληρώνουν αθώοι και την βαφτίζουμε “βίαιο γεγονός”;).

Στο κείμενο αναφέρεται σαφέστατα ότι:

Οι “βεργούλες” του Μάρκου Βαμβακάρη, που ήταν η παραγγελιά του Δήμου του μικρού αδελφού του Νίκου, το σκυλάδικο, η νύχτα, οι χαφιέδες, τα απόνερα του Εμφυλίου φάνταζαν στον δικό μας τότε κόσμο σαν από αλλού.

Έχεις αντίρρηση στο ότι τα βουτυρόπαιδα της Γερμανικής δεν είχαν ιδέα από όλα αυτά; Δεν αντιλαμβάνομαι που βλέπεις την ωραιοποίηση του Εμφυλίου και την ωραιοποίηση του Κοεμτζή. Αυτά αναφέρονται ως ότι είναι “…από αλλού”, μήπως δεν το πρόσεξες; Τα άλλα λυπάμαι αλλά είναι κουβέντες δικές σου και μάλλον εκδηλώνεις μία αγωνία να τις κοινοποιήσεις.

Τέλος σε ότι αφορά τον όρο “αριστούργημα” έχω να πω ότι είναι δικός σου. Πουθενά δεν αναφέρεται στο κείμενό μας ο όρος αυτός. Σε κάθε περίπτωση θεωρώ ότι ο τρόπος που φιλμάρεται το σκυλάδικο είναι εξαιρετικός: ο τρόπος που εναλλάσσεται η λαϊκή μουσική με την ψυχεδέλεια, ο ζεϊμπέκικος με την παραγγελιά, το απωθημένο του καταπιεσμένου να γίνει το δικό του, κάτι που τότε θεωρείτο “ιερό”, η μαγκιά των αστυνομικών απέναντι στον σεσημασμένο, και η Γώγου που σχολιάζει. Προφανώς δεν είναι απόφοιτος της Γερμανικής η Κατερίνα Γώγου. Προφανώς “εμείς” δεν χαραμιστήκαμε σε “φονικούς τσακωμούς”, σε “νταβατζήδες και πουτάνες”. Είπαμε ότι αυτά είναι “…από αλλού”, εμείς είμαστε βουτυρόπαιδα. Και κάτι άλλο, το ποίημα είναι από την συλλογή “τρία κλικ αριστερά” και γράφτηκε το 1978, αρκετά πριν γυριστεί το φιλμ το 1980.

Προφανώς ο Παναγιώτης Στάμος θα μπορούσε να το προσπεράσει κάνοντας πως δεν κατάλαβε και απλώς να μας επαναφέρει εις την τάξιν.

Και για να σου επιβεβαιώσω την υποψία: Ναι, εγώ τόγραψα το κείμενο.

Κώστας Γαλάνης

Χθες Κυριακή 17 Ιουλίου πρόβαλε η ΕΡΤ την ταινία του Παύλου Τάσιου “Παραγγελιά”, που αναπαριστά ένα βίαιο γεγονός σε ένα σκυλάδικο τη νύχτα του Σαββάτου 24 Φεβρουαρίου 1973, μέσα στη χούντα, με πρωταγωνιστή τον Νίκο Κοεμτζή. Η τάξη του 1974 ήταν τότε στην 5η Γυμνασίου και πολλοί θυμήθηκαν τον Παναγιώτη Στάμο, τον φιλόλογό μας, που σχολίασε το γεγονός, όπως μόνον εκείνος τολμούσε και μάλιστα εποχές, που η λέξη “σχόλιο” ήταν απαγορευμένη. Οι “βεργούλες” του Μάρκου Βαμβακάρη, που ήταν η παραγγελιά του Δήμου του μικρού αδελφού του Νίκου, το σκυλάδικο, η νύχτα, οι χαφιέδες, τα απόνερα του Εμφυλίου φάνταζαν στον δικό μας τότε κόσμο σαν από αλλού. Σήμερα βέβαια, μαζί με τον καθηγητή μας, που μας άφησε πριν από τρεις μήνες, έχουν φύγει όλοι σχεδόν οι τότε πρωταγωνιστές του γεγονότος αλλά και κάποιοι της ταινίας. Ο Νίκος Κοεμτζής έφυγε στις 23 Σεπτεμβρίου του 2011, ο Παύλος Τάσιος έφυγε λίγες μέρες μετά, στις 2 Οκτωβρίου 2011, ακριβώς 18 χρόνια μετά την αυτοκτονία της πρώην συζύγου του Κατερίνας Γώγου (3 Οκτωβρίου 1993), η οποία συνοδεύει στην ταινία την αφήγησή της απαγγέλοντας με συγκλονιστικό τρόπο ποιήματά της «η ζωή μας είναι σουγιαδιές σε βρώμικα αδιέξοδα / σάπια δόντια / ξεθωριασμένα συνθήματα / μπάσο βεστιάριο / …».