Στο πλάισιο της έκθεσης “Αλληλεγγύη και Αντίσταση. Η στήριξη της ελληνικής αντίστασης ενάντια στη στρατιωτική χούντα από τα γερμανικά κόμματα, συνδικάτα και πολιτικά ιδρύματα (1967 – 1974)” που οργάνωσε το Ίδρυμα Friedrich – Ebert – Stiftung Athen την Τρίτη 17 Απριλίου στο Πολιτιστικό Κέντρο ΜΕΛΙΝΑ στο Θησείο έδωσε ο Βασίλης Μαυρίδης, μαθητής της Σχολής στα χρόνια του Πολέμου, μια συνέντεξη στον Βαγγέλη Καραμανωλάκη την 15η Ιανουαρίου 2016. Να θυμήσουμε ότι Βασίλης Μαυρίδης μας είχε τιμήσει στα “120+1 Χρόνια” της ΓΣΑ όατν είχε μιλήσει στην Aula.
Παρασκευή 15 Ιανουαρίου 2016, συνέντευξη με το Βασίλη Μαυρίδη
Μ: Λοιπόν πήγα στην Γερμανία. . .
Κ: Πριν μιλήσουμε για το ότι πήγατε στην Γερμανία, θέλετε να μας πείτε για εσάς, το πότε γεννηθήκατε κι αν το περιβάλλον σας είχε σχέση με τη Γερμανία.
Μ: Γεννήθηκα το 1928. Το περιβάλλον μου δεν είχε ειδική σχέση με τη Γερμανία, αλλά ο πατέρας μου με είχε στείλει, όπως και τον αδερφό μου, στη γερμανική σχολή οπότε στο γυμνάσιο τα γερμανικά, ήταν κάτι που ήξερα.
Κ: Ο ίδιος ήξερε γερμανικά;
Μ: Ο πατέρας μου ήταν Έλλην τουρκόφων. Εκείνη την εποχή από την Κωνσταντινούπολη έστελναν σε κάθε κοινότητα ελληνική, Έλληνα δάσκαλο και τα ελληνικά τα έμαθε από τον Έλληνα δάσκαλο ως ξένη γλώσσα. Επειδή ήταν δε καλός, ο δάσκαλος είπε στον παππού μου, που ήταν ο μπακάλης του χωριού και είχε την οικονομική άνεση, να τον στείλει στην Σμύρνη στο γυμνάσιο. Στην αρχή του έκαναν καζούρα οι πολιτισμένοι Σμυρνιοί «γιατί γύρισες Γιώργο από το σχολιό που πήγαινες;’» «Λησμόνησα το μολυβδοκόνδυλόν μου», έλεγε. Αυτά τα ελληνικά είχε μάθει.
Κ: Και μετά ήρθε με τη Μικρασιατική στην Αθήνα
Μ: Στην Αθήνα ήρθε πιο πριν από την Μικρασιατική. Του έστελνε λεφτά ο πατέρας του για να μπορέσει να σπουδάσει στο Πολυτεχνείο. Σταμάτησε να του στέλνει λεφτά λόγω ελληνοτουρκικού πολέμου κι αναγκάστηκε και να δουλεύει για να συνεχίσει τις σπουδές του. Παρόλα αυτά τελείωσε με άριστα το Πολυτεχνείο.
Κ: Και έμεινε εδώ δεν γύρισε.
Μ: Και έμαθε τα γερμανικά, γαλλικά είχε μάθει από το σχολείο, αγγλικά και γερμανικά με βιβλίο άνευ διδασκάλου.
Κ: Ωραία, σας εισάγει στην ελληνογερμανική με την έννοια ότι είναι ένα καλό σχολείο της εποχής και οργανωμένο και πειθαρχημένο και λοιπά. Άρα εσείς ξέρετε ήδη γερμανικά από το σχολείο.
Μ: Ξέρω γερμανικά από το σχολείο ήδη. Και θέλω να σπουδάσω, στην αρχή ήθελα φιλοσοφία – κοινωνιολογία κλπ. Ο πατέρας μου ως πρακτικός άνθρωπος, μου έλεγε «Όχι, τελείωσε το πανεπιστήμιο, και μετά θα σε βοηθήσω να κάνεις διδακτορικό στην Γερμανία».
Κ: Ο πατέρας σας ήταν μηχανικός ουσιαστικά.
Μ: Ο πατέρας μου ήταν μηχανικός ναι.
Κ: Και τελειώνετε νομικά εδώ.
Μ: Τελειώνω νομικά εδώ.
Μ: Τελείωσα τα νομικά παραμονή πριν πάω φαντάρος το 1953. 1 Ιουλίου του 1953 βγήκε πως τελείωσα το πανεπιστήμιο και μπήκα απλός φαντάρος αντί με βαθμό αξιωματικού, διότι είχα φάκελο. Το ότι είχα φάκελο, το γνωρίζω,. Τότε εγώ όπως σας είπα ήμουν Ευρωπαίος και ήμουν και μέλος της ελληνικής οργανώσεως του Mouvement Socialiste pour les Etats Unies de Europe.
Κ: πέστε μας λίγο για αυτό, γιατί αυτό τώρα που το συζητάμε είναι και μία άγνωστη ιστορία, το ελληνικό τμήμα εννοώ.
Μ: Το ελληνικό τμήμα, η νεολαία του Mouvement Socialiste pour les Etats Unies de Europe, ήμασταν μία μικρή ομάδα της ΠΟΔΝ με τον Βαγγέλη Κυριακόπουλο, τον Μπάμπη Πρωτόπαπα και τον Σπύρο Νικολάου. Από τους μεγάλους θυμάμαι τον Στρατή Σωμερίτη, τον καθηγητή Καλογερόπουλο (τον επιλεγόμενο κουτσό ΑΣΟ).
Κ: και εσείς πως στρατολογηθήκατε, ας πούμε, σε μια τέτοια οργάνωση;
Μ: κατά τύχη, δεν ξέρω, δεν θυμάμαι. Πιθανόν από τον Κυριακόπουλο ο οποίος με τον Μπάμπη Πρωτoπαπά ήταν προπολεμικά στην νεολαία του Κανελλόπουλου. Τώρα πώς, τότε κάνανε την ΠΟΔΝ δεν ξέρω. Πήγα στην ΠΟΔΝ και η ΠΟΔΝ έγινε ουσιαστικά η οργάνωση του Mouvement Socialiste pour les Etats Unies de Europe. Θα γινόταν συνέδριο στο Μιλάνο. Πάω να ζητήσω διαβατήριο στην Ερμού, μου λένε ελάτε μετά οχτώ – δέκα μέρες. Πάω μετά οχτώ – δέκα μέρες και μου λένε, πρέπει να περάσετε από τη ασφάλεια, τον αστυνόμο κύριο τάδε. Πάω στο γραφείο του και μου λένε περιμένετε εδώ. Βλέπω φεύγουν μπαίνουν φάκελοι μέσα. Περιμένω κάθομαι, κάθομαι τίποτα. Οπότε τσαντίζομαι και μπαίνω μέσα και βλέπω τον αστυνόμο να έχει ένα φάκελο αρκετα χοντρό και να γυρνάει τις σελίδες και του λέω «εδώ έχετε ένα ορθογραφικό λάθος, δεν είναι m s y e είναι m s e u e Mouvement Socialiste pour les Etats Unies d’ Europe». Τόχανε γράψει λάθος Άρα ήξερα ότι είναι ο φάκελός μου. Και όταν πήγα φαντάρος αργότερα…
Κ: Αλλά σας δώσανε το διαβατήριο τότε;
Μ: Μου το δώσανε το διαβατήριο εν τέλει, αλλά όταν πήγα φαντάρος δεν έγινα αξιωματικός παρόλο ότι είχα τελειώσει το πανεπιστήμιο. Που Είναι σπάνιο.
Κ: Άρα τελειώνετε εδώ. Εδώ συνδέεστε στη Νομική με κάποιους ανθρώπους εννοώ από το διδακτικό προσωπικό;
Μ: Από το διδακτικό προσωπικό δεν είχα ιδιαίτερη σύνδεση. Βεβαίως μερικοί καθηγητές με θεωρούσαν ότι ήμουν καλός, άλλη ιστορία. Εγώ άλλωστε πάντοτε έλεγα εμένα με ενδιαφέρουν άλλα πράγματα, εγώ θα τελειώσω το πανεπιστήμιο για να μπορέσω να δουλέψω, αλλά θέλω να μάθω άλλα πράγματα, και έκανα αυτή τη συμφωνία με τον πατέρα μου ο οποίος μετά μου είπε «εντάξει πήγαινε στη Γερμανία» Ένα μόνο χρόνο έπαιρνα λεφτά από τον πατέρα μου γιατί πήρα υποτροφία της Humbold Stiftung. Η Humbold Stiftung, είναι η μεγαλύτερη όπως ξέρετε…
Κ: Ναι ναι το ξέρω. Και πρέπει όμως να σας προτείνει κάποιος καθηγητής έτσι δεν είναι;
Μ: Ναι δηλαδή με πρότεινε ο καθηγητής μου ο Ντιπερντάι, έκανα εργατικό δίκαιο.
Κ: Πάτε λοιπόν, αλλά έχετε ήδη αποφασίσει να συνεχίσετε νομικά στην Γερμανία;
Μ: Να κάνω στα νομικά εργατικό δίκαιο που είναι πιο πολύ κοινωνικό.
Κ: ωραία, και εκεί σε ποια σχολή πηγαίνετε;
Μ: Στην Κολωνία και στον καθηγητή Νίπερνται, ο οποίος ήταν ο πάπας του εργατικού δικαίου την εποχή εκείνη. Ωραίος τύπος. Και δημοσιεύω ένα άρθρο μου στο περιοδικό του και είχα την τύχη να πω μερικές αλήθειες. Γιατί λέγανε τότε «η σχέση εργασίας είναι σχέση κοινωνίας» και λέω τι βλακείες είναι αυτές που λέτε ο εργάτης θέλει περισσότερα λεφτά και λιγότερη δουλειά και ο εργοδότης θέλει περισσότερη δουλειά και λιγότερα λεφτά. Και το έγραψα και από τότε έγινε της μόδας. Για αυτό τουλάχιστον παλαιότερα και δέκα και είκοσι χρόνια μετά με παραπέμπανε. Μετά δεκατρία χρόνια κλείνω για τον Μητσοτάκη ραντεβού με τον Benda, υπουργό Εργασίας και μετέπειτα πρόεδρο του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Μόλις μπαίνουμε και του λέω το όνομά μου μου λέει «κύριε Μαυρίδη, σας παραπέμπω στο τελευταίο βιβλίο μου». Έψαξα και βρήκα αυτή την δημοσίευση (από τέσσερις που έκανα) που εννοούσε
Κ: Εσείς κάνατε ας πούμε Magister;
Μ: Κάνω διδακτορικό. Τότε δεν υπήρχε το Magister.
Κ: Και κάθεστε πόσο καιρό εκεί κ. Μαυρίδη;
Μ: Κάθισα τρία χρόνια και είχα επέκταση της υποτροφίας μου, αλλά με έπιασε άγχος, ότι σε όλη μου την ζωή δε δούλεψα, δεν έβγαλα μία δραχμή και τα παράτησα και γύρισα.
Κ: Την τελειώσατε την Διατριβή; Όχι;
Μ: Βεβαίως την τελείωσα και έμεινα και ένα χρόνο παραπάνω και μου δώσανε υποτροφία και ένα δεύτερο χρόνο επιπλέον, πράγμα που με βοήθησε μετά. Γατί όταν πήγα στη Γερμανία επί χούντας δεν είχα λεφτά, δεν είχα τίποτα. Και άρχισα να ζητάω δουλειά. Πάω και στην Humbold Stiftung βλέπω τον Ρίχτερ τον διευθυντή του λέω «Μαυρίδης, αυτό είναι το πρόβλημά μου μπορείτε να μου βρείτε δουλειά;» Μου λέει, «κ. Μαυρίδη, αυτό που μπορώ να σας κάνω είναι να σας δώσω ξανά την υποτροφία σας μέχρι να βρείτε δουλειά».
Κ: Α, αυτό ήταν πολύ ωραίο ναι.
Μ: Και έτσι πέρασαν τρεις μήνες, μέχρι να αρχίσω να δουλεύω στην Deutsche Welle δηλαδή.
Κ: Οπότε εσείς καθίσατε, ας πούμε, σ’ αυτή την πρώτη περίοδο, τρία χρόνια στη Γερμανία.
Μ: Ναι.
Κ: Πως σας φάνηκε, ποια ήταν η αίσθηση που είχατε εννοώ σε σχέση, συγκριτικά με την Ελλάδα;
Μ: Κοιτάξτε, η Γερμανία είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον θέμα. Μετά από τον πόλεμο όλα σχεδόν ήταν ερείπια και οι άνθρωποι επίσης ήταν σε σοκ Ουσιαστικά, τουλάχιστον σε μεγάλο βαθμό είχαν πιστέψει στον Χίτλερ. Δεν μπορείτε να φανταστείτε εκείνη την εποχή. Στην αρχή τη Γερμανία την απείλησε το σχέδιο Μοργκενταου που έλεγε να την καταστρέψουν. Εν τέλει αποφάσισαν να μην το κάνουν. Και είναι αλήθεια ότι πάρα πολλά λεφτά πέσανε, κυρίως από Αμερικάνους, όχι μόνο για το ξεκίνημα της γερμανικής οικονομίας, αλλά και για να γίνει πλύση εγκεφάλου στους Γερμανούς για να γίνουν δημοκράτες. Και εν τέλει το πίστεψαν και γινήκανε. Αυτό είναι άλλη ιστορία. Το έζησα εκείνα τα χρόνια…
Κ: Εσείς ζείτε ακριβώς αυτή τη στιγμή που με έναν τρόπο η γερμανική κοινωνία προσπαθεί να διαπραγματευτεί όλο αυτό το παρελθόν, το οποίο είναι παρόν όμως γιατί τα ερείπια είναι ακόμα εκεί.
Μ: Και τα ερείπια ήταν εκεί ακόμα ναι. Δεν ήταν ξένα ερείπια. Τα έβλεπες.
Κ: Και οι συνθήκες ζωής σε σχέση με την Ελλάδα είναι καλύτερες
Μ: Τι να πει κανείς για συνθήκες ζωής. Τι εννοεί κανείς με συνθήκες ζωής; Οικονομικά η Γερμανία ανεβαίνει, βλέπεις μία οικονομία η οποία είναι ζωντανή που πάει να ανέβει αυτό είναι ξεκάθαρο. Υπάρχει έλλειψη προσωπικού. Διάβασα σε διάδρομο ξενοδοχείου την εξής ανακοίνωση «Παρακαλούμε να είστε ευγενικοί στο προσωπικό μας, γιατί αν φύγει κάποιος δεν μπορούμε να βρούμε αντικαταστάτη». Αλλά η ζωή βεβαίως είναι διαφορετική Είναι κοντά ο πόλεμος. Με αυτό ζούνε, τους επηρεάζει δεν υπάρχει καμία αμφιβολία.
Κ; Για εσάς δεν είναι παράξενο ότι πάτε σε μία χώρα με έναν τρόπο γιατί την έχετε ζήσει την Κατοχή προφανώς.
Μ: Βεβαίως την έχω ζήσει την Κατοχή.
Κ: Είστε έφηβος δηλαδή;
Μ: Όχι εγώ γεννήθηκα το 1928 και στην κατοχή ήμουν σε αντιστασιακή οργάνωση. Δηλαδή, ήρθαν τον Απρίλη οι Γερμανοί, τον Ιούλιο με όρκισε ο Σωτήρης ο Τσαμπηράς στο Εθνικό Κομιτάτο. Πυροβόλησαν εναντίον μου όταν έγραφα στους τοίχους, ήταν νομίζω ένας Ιταλός που πυροβόλησε εναντίον μου. Το έσκασα και γύρισα γεμάτος μπογιές. Εγώ ίσως ζω κατά τύχη, σας το χω πει αυτό μου φαίνεται.
Κ: Όχι αλλά το λέμε αν θέλετε.
Μ: Γιατί βεβαίως το μεγάλο πρόβλημα ήταν με το ΕΑΜ, το οποίο δεν με άφηνε καμία άλλη αντιστασιακή οργάνωση. Είχα ζητήσει να πάω αντάρτης στον Ζέρβα και μου είχανε πει ότι με κοντά παντελονάκια δεν παίρνουν.
Κ: Ήσασταν μικρός.
Μ: …δεν παίρνουν αντάρτες. Μετά εγώ ήμουν μαθητής. Ο ΕΣΑΣ (Εθνικός Σύνδεσμος Ανωτάτων Σχολών), στον οποίο ανήκα στο τέλος, δεν ξέρω αν τον ξέρετε.
Μ:…πήρε τρείς μαθητές. Ήταν ο Χάρης ο Κορυζής…
Κ: Που μετά έγινε νομικός εδώ στην..
Μ: Έγινε καθηγητής ο Χάρης ο Κορυζής,, ο γνωστός συγγραφέας και κριτικός Τάσος Λιγνάδης και εγώ. Επειδή βλέπαμε ότι δεν θα γλιτώσουμε τον εμφύλιο, ήμασταν πριν έρθει ακόμα η κυβέρνηση στρατοπεδευμένοι στο Πολυτεχνείο. Πάω μια μέρα να αλλάξω ρούχα
Κ: Μιλάμε για τα Δεκεμβριανά, πριν την απελευθέρωση.
Μ: Για τον Οκτώβρη, πριν έρθει ακόμα ο Παπανδρέου. Αρχές Οκτωβρίου ήταν, οχτώ, δέκα δε θυμάμαι. Πάω να αλλάξω ρούχα σπίτι μου και βγαίνοντας με πιάνει η πολιτοφυλακή και με παν στου Γκύζη. Εκεί θυμάμαι, ένας από τους κρατούμενους μου λέει «εμείς θα βγούμε έξω», λέω «που το ξέρεις;» Η κυβέρνηση του Λιβάνου είχε στείλει τον στρατηγό Σπηλιοτόπουλο για να μην γίνουν φασαρίες εδώ όταν φύγουν οι Γερμανοί. Και αυτός ήταν ανιψιός του Σπηλιοτόπουλου. Θα έρθει λέει ο θείος μου και θα μας απελευθερώσει. Μας έβγαλαν έξω. Ήταν αυτός ο λόγος; Δεν ήταν; Ψάχνω, σας έχω πει κι άλλες φορές, να μάθω γιατί επέζησα γιατί ξέρω ανθρώπους που σκοτωθήκανε πριν λίγες μέρες, από την πολιτοφυλακή. Εμείς γιατί γλιτώσαμε; Δεν ξέρω. Έφυγα από το σπίτι αμέσως μόλις έγινε το κίνημα, αμέσως, επειδή ο αδερφός μου είχε πάει ήδη αντάρτης στον Ζέρβα και εγώ είχα αυτό το προηγούμενο και κρυβόμουν σε ένα σπίτι ενός γνωστού του πατέρα μου. Μια μεγάλη παρένθεση: στην πλατεία Αγάμων από το μπαλκόνι έβλεπα απέναντι ένα λαχανόκηπο. Αυτό είναι για την εποχή. Μετά όμως επειδή δεν έγινε τίποτα γύρισα σπίτι. Όταν ήρθε ο Τσώρτσιλ και έβγαλε το λόγο στο Σύνταγμα με τον πατέρα μου είπαμε ότι τα πράγματα θα σκληρύνουν και ο πατέρας μου είπε « Θα σε πάω στο Κολωνάκι σε ένα φίλο μου». Τότε υπήρχε ένα δίωρο το μεσημέρι που σταματούσαν οι εχθροπραξίες. Αργήσαμε να γυρίσουμε και είπε ο φίλος του πατέρα μου σ αυτόν «κοιμήσου κ εσύ εδώ , και αύριο γυρνάς σπίτι σου». Την ημέρα που φύγαμε, ήρθανε στο σπίτι Ελασίτες και λένε «που είναι ο άντρας σου και τα παιδιά σου;» στην μητέρα μου. Απαντάει «έχουν βγει να πάρουν τρόφιμα δεν ξέρω». Απαντούν αυτοί «Δεν θα πειράξετε τίποτα θα έρθουμε αύριο». Η μητέρα μου το βράδυ πέρασε μέσα απ’ τις μάχες, ήρθε, μας ειδοποίησε και δεν γυρίσαμε την άλλη μέρα.
Κ: Και ξαναγύρισε εκείνη σπίτι;
Μ: Όχι, έμεινε εκεί. Την άλλη μέρα ήρθανε με φορτηγό, αδειάσανε όλο το σπίτι και αφήσανε ένα κρεβάτι για την γιαγιά μου. Η γιαγιά μου ήταν τότε ογδόντα χρονών. Άδειασαν λοιπόν το σπίτι, και αφήσανε ένα κρεβάτι, μία κουβέρτα, ένα σεντόνι, ένα ποτήρι, ένα μαχαίρι κι ένα πιρούνι μόνο για την γιαγιά μου. Όταν αρχές Ιανουαρίου γυρίσαμε στο σπίτι, βρήκαμε τη γιαγιά μου και τίποτε άλλο. Τέσσερις τοίχους βρήκαμε στο σπίτι. Όταν γύρισα πήγα στην μητέρα του Τσαμπηρά, που με όρκισε, γιατί και αυτός είχε πάει αντάρτης μαζί με τον αδερφό μου, για να μάθω αν έχει κανένα νέο από τον Σωτήρη, ή κι αν είχε νέο από τον αδερφό μου. Για να μην πάω από τους δρόμους, πήγαινα από τα κατσάβραχα, από τα Τουρκοβούνια. Και βλέπω κάπου μία πέτρα, τα Τουρκοβούνια ξέρετε έχουν κόκκινη πέτρα, και παίρνω μια πέτρα και την πετάω πάνω. Και αντί να ακουστεί τακ να πεταχτεί ακούγεται γκλουπ. Ήταν μία κοιλιά που περίσσευε. Αν θα ήμουν στις κοιλιές αυτές ή όχι δεν ξέρω και γι αυτό προσπαθώ να μάθω.
Κ: Να ρωτήσω κάτι, και μετά στον εμφύλιο;
Μ: Στον εμφύλιο…
Κ: Δεν είστε πια στρατιώτης, εννοώ δεν κάνετε στρατιωτικό εσείς μετά έτσι κι αλλιώς;
Μ: Όχι, εγώ κάνω στρατιωτικό.
Κ: Αλλά το κάνετε αργότερα.
Μ: Το κάνω αφού τελειώσει ο εμφύλιος το στρατιωτικό μου. Όπως σας είπα εγώ ήμουν στην ΠΟΔΝ με τον Βαγγέλη τον Κυριακόπουλο, τον Μπάμπη τον Πρωτόπαπα τον Βασίλη τον Φίλια
Κ: Α, ήσασταν ήδη, μετά το ’45 ας πούμε.
Μ: Ναι, μετά το ’45 ήμουν μ’ αυτούς τους ανθρώπους.
Κ: Που έχουν μια κάπως στάση ουδέτερη ας πούμε.
Μ: Όχι ουδέτερη, εμείς ήμασταν εναντίον του ΕΑΜ., όμως βεβαίως τρώμε ξύλο και από τους δεξιούς…
Μ: Βεβαίως είμαστε εναντίον του ΕΑΜ, του Δημοκρατικού στρατού κλπ.
Κ.Οπότε εσείς, τελειώνει και ο εμφύλιος και μετά ξεκινάει αυτή η ιστορία της Γερμανίας. Άρα όταν πάτε, για να ξαναγυρίσουμε στην αρχική μας συζήτηση, όταν πάτε εσείς ήδη είστε ένας άνθρωπος συνειδητοποιημένος για το τι έχουν κάνει οι Γερμανοί ας πούμε στην χώρα.
Μ: Βεβαίως και τι έχουν κάνει οι Γερμανοί στην χώρα είμαι συνειδητοποιημένος αλλά ξέρω ότι στην επιστήμη είναι προχωρημένοι στη Γερμανία κι οι Γερμανοί είναι σωστοί άνθρωποι από άποψη επιστημονική. Γίνομαι αμέσως μόλις πάω, μέλος των σοσιαλιστών φοιτητών της Κολωνίας και μάλιστα έγινα μετά και αντιπρόεδρος των σοσιαλιστών φοιτητών.
Μ: Το ’54 όταν φτάνω στην Γερμανία το σοσιαλιστικό κόμμα είναι εναντίον της Ευρώπης και εγώ είμαι μέλος του Mouvement Socialiste pour le Estas Unies d’ Europe. Τότε υπήρχαν πολλά λεφτά και χρησιμοποιούνται για να γίνονται σεμινάρια πολιτικού περιεχομένου για να γίνει πλύση εγκεφάλου των Γερμανών. Όταν γίνονται τα σεμινάρια που έκαναν οι σοσιαλιστές φοιτητές πηγαίνω πάντοτε σ αυτά που γίνονται σε διάφορες άλλες πόλεις και πάντα θέτω το θέμα της Ευρώπης και σημειώνω ποιοι άνθρωποι αντιδρούν θετικά σ’ αυτά που λέω. Το κόμμα το γερμανικό ξέρω ότι θέλησε αν είναι δυνατό να με διώξει γιατί δεν τους άρεσε αυτό που έκανα.
Μ: Στο SPD δεν του άρεσε αυτό…
Κ: Το οποίο είναι τότε στην αντιπολίτευση.
Μ: Είναι στην αντιπολίτευση το SPD με πρόεδρο τον Schumacher, που όπως σας είχα πει, είχε αναφέρει «εγώ θα είμαι εθνικιστής γιατί δεν αφήνω τον εθνικισμό στην δεξιά». Αυτό έλεγε ο Schumacher ώσπου να έρθει ο Ολενχαουερ το ’57 και να αλλάξουν αυτά. Και τότε γνωρίζω σοσιαλιστές φοιτητές, πολύ πιο νέους από εμένα γιατί εγώ είχα τελειώσει και το πανεπιστήμιο και είχα τελειώσει και το στρατό. Νέους, νέα παιδιά που αντιδρούν θετικά στο ευρωπαϊκό μήνυμα και τους σημειώνω όλους κι έτσι μετά αρχίζω και τους γράφω γράμματα. Αν θέλετε, έχω ένα δίκτυο Γερμανών, οι οποίοι είναι σοσιαλιστές και υπέρ της Ευρώπης. Κι όταν γυρίζωμετά την χούντα, θα ξεκινήσω ίσως μετά το δεύτερο κομμάτι, ξέρω ότι ένας από αυτούς τους Γερμανούς φοιτητές που είχα γνωρίσει, και μάλιστα σε ένα συνέδριο που είχε γίνει στη Φρανκφούρτη είχα κοιμηθεί και στο σπίτι του, είχε γίνει αργότερα Υπουργός οικονομικών (ήταν ο Μatthoefer). Και πάω στο Κοινοβούλιο να τον δω. Λέω στον κλητήρα «θέλω τον κ. Matthoefer, παρακαλώ ειδοποιήστε τον». Περιμένω και έρχεται ένας άλλος και με αγκαλιάζει ο Μueller που ήταν πρόεδρος των Jung Sosialiste της νεολαίας του κόμματος. Μου λέει «τι θέλεις εδώ; Τι γίνεται;», του εξηγώ και μου λέει «θα έρθεις στο συνέδριο μου που θα γίνει τον Δεκέμβριο, εγώ πλέον μεγάλωσα τριανταπέντε χρονών και θα φύγω από προεδρία, αλλά θέλω να έρθεις και να χαιρετήσεις στο συνέδριο».
Κ: Και έτσι κι έγινε. Να ξαναγυρίσουμε λίγο, πέστε μου κάτι σε σχέση με τις σπουδές σας. Θεωρείτε ότι η Νομική της Αθήνας σας προετοίμασε για τη Γερμανία;
Μ: Όχι, όχι… Οι Έλληνες καθηγητές δεν είχαν καμία σχέση με τους φοιτητές. Δηλαδή, είδα άλλο κόσμο στη Γερμανία απ’ αυτή την άποψη. Κι ο Ντιπερντάι δεν ήταν πολύ κοντά στους φοιτητές γιατί αυτός ο άνθρωπος ήταν πρότυπο καθηγητή στη Γερμανία. Ήταν Πρόεδρος του εργατικού ακυρωτικού δικαστηρίου και ήταν σε συνδιοίκηση τότε που υπήρχε στη χαλυβουργία στο Έσσεν. Στην Διοίκηση ψήφιζαν πέντε οι εργοδότες και πέντε οι εργαζόμενοι και αυτοί μαζί τον εξέλεξαν.
Κ: Δηλαδή στη λογική του κορπορατισμού αυτού που…
Μ: Ναι, ναι αυτού. Και έβγαζε ο Ντιπερντάι το εγκυρότερο περιοδικό εργατικού δικαίου. Για όλα αυτά, βεβαίως είχε έναν τεράστιο μηχανισμό. Δυστυχώς γι αυτό και δεν είχε το χρόνο να ασχοληθεί με τους φοιτητές του.
Κ: Εκεί λοιπόν έχετε από τη μία ένα μεγάλο κύκλο Γερμανών φοιτητών που τους γνωρίζετε κυρίως μέσω πολιτικής.
Κ: Και Έλληνες;
Μ: Οι Έλληνες που υπήρχαν στην Κολωνία, ήθελαν να βγάλουν πρόεδρο. Ήμουν άλλωστε ο πρώτος εκείνη την εποχή που πήραν και διδακτορικό στη Γερμανία. Και τους εφώναζα ότι όσο είστε εδώ κοιτάξτε να ανοίξετε τα μάτια σας και να δείτε τους Γερμανούς να καταλάβετε, ώστε το μυαλό σας να διευρυνθεί. Καλοί κακοί, οι Γερμανοί είναι άλλη ιστορία, μάθετε ποιοι είναι, μάθετε πως σκέπτονται και αυτό θα είναι το μεγαλύτερο κέρδος. Τις σπουδές μπορείς να τις κάνεις και στην Ελλάδα να διαβάσεις βιβλία, αλλά τον κόσμο δεν μπορείς να τον καταλάβεις από την Ελλάδα. Και αυτό που προσφέρεται εδώ πέρα είναι να μάθεις τον κόσμο. Μία φορά με έβγαλαν πρόεδρο όταν έλειπα αλλά βεβαίως δεν ασχολήθηκα ποτέ μετά.
Κ: Είναι ένας μικρός κύκλος, έτσι δεν είναι ακόμη δηλαδή;
Μ: Τότε ήταν μικρός, στην Κολωνία ήμασταν καμιά δεκαριά.
Κ: Απ’ όλες τις σχολές;
Κ: Η μετανάστευση είναι πια προς τη Γαλλία και όχι τόσο προς Γερμανία.
Μ: Η μετανάστευση είναι μια άλλη ιστορία.
Κ: Όχι με συγχωρείτε εννοώ την φοιτητική μετανάστευση.
Μ: Η φοιτητική μετανάστευση είναι μικρή στη Γερμανία. Είμαστε καμιά δεκαριά στη Κολωνία.
Κ: Έχετε δίκιο σε αυτό που λέτε και έχει ξεκινήσει από το ’55 η μετανάστευση στο Βέλγιο ουσιαστικά. Ακόμη όμως στη Γερμανία δεν έχει…
Μ: Ναι και στη Γερμανία είναι μικρή…
Κ: Είναι μικρή ακόμη.
Μ: Η μετανάστευση είναι κάτι πολύ ενδιαφέρον, πως έρχονται. Δημιουργούνται δύο ομάδες μεταναστών αργότερα, αυτό αργότερα όμως.
Μ: Λοιπόν δύο ομάδες μεταναστών. Οι ενσωματωμένοι και οι μη ενσωματωμένοι. Οι μη ενσωματωμένοι είναι αυτοί που πηγαίνουν στα ελληνικά καφενεία, παίζουν τάβλι, δουλεύουν, ούτε καταλαβαίνουν τι γίνεται γύρω τους,. Οι ενσωματωμένοι μπαίνουν μέσα στην κοινωνία κι αυτοί αρχίζουν να προωθούνται. Και το μεγάλο δράμα αφορά τα παιδιά των μη ενσωματωμένων. Ξέρετε το παιδί για να μπορέσει να μεγαλώσει πρέπει να πάρει ερεθίσματα από το περιβάλλον του. Αυτά δεν έχουν ενσωματωθεί, δεν παίρνουν ερεθίσματα από το περιβάλλον τους και είναι σε ένα γκέτο. Και οι διπλωμάτες πολλές φορές έχουν τα παιδιά τους σε γκέτο, αλλά εκείνων είναι υψηλού επιπέδου. Αυτά σε γκέτο χαμηλού επιπέδου και κατά συνέπεια να δημιουργούνται τρείς φορές χειρότερα προβλήματα. Δημιουργήθηκαν δύο διαφορετικές κοινωνίες. Όταν έκανε ο Μητσοτάκης ως υπουργός, το ταξίδι του στη Γερμανία με παρακάλεσε σε μεγάλο βαθμό να το οργανώσω εγώ γιατί τον είχα γνωρίσει.
Κ: 1900 … αυτό;
Μ: Πότε έγινε ο Μητσοτάκης…;
Κ: Στη δεκαετία του ’80
Μ: Στο τέλος ’70 αρχές ΄80 δε θυμάμαι.
Κ: Τέλος ΄70 πρέπει να ήταν.
Μ: Ναι τέλος ’70 πρέπει να ήταν και με παρακάλεσε. Και με ρωτάει «ποιους Έλληνες πρέπει να συναντήσω τώρα στη Γερμανία». Του λέω «δε μπορείς να μην συναντήσεις τις ελληνικές κοινότητες». Αλλά αυτοί είναι οι μη ενσωματωμένοι. Θα παρακαλέσουμε τα γερμανικά συνδικάτα να φροντίσουν να έρθουν να σε δούνε όσοι Έλληνες έχουν εκλεγεί σε συμβούλια εργατών. Αυτοί είναι οι ενσωματωμένοι που τους ψήφισαν και οι Γερμανοί. Ε, λοιπόν έγιναν δύο συναντήσεις μέρα με τη νύχτα διαφορετικές. Η πλειοψηφία μάλλον ήταν οι ενσωματωμένοι.
Κ: Και γιατί πια ένας μεγάλος κόσμος έχει γυρίσει και πίσω το
78…
Μ: Μπα, έχουν γυρίσει ελάχιστοι. Η Γερμανία, και εκεί είναι ένα άλλο θέμα το οποίο δεν μπορεί να το ξέρει κανένας. Στο ταξίδι του Μητσοτάκη, του προτείνουν οι Γερμανοί, επειδή δεν πήγαινε όσο ήθελαν καλά η οικονομία τους, να φύγουν οι έλληνες γκασταρμπάιτερ και να δώσουν είκοσι χιλιάδες μάρκα σε κάθε εργαζόμενο που επιστρέφει πίσω. Κι αρχίζω εγώ και κάνω με τους Γερμανούς διαπραγματεύσεις. Όπου μια μέρα οι Γερμανοί σταματάνε. Μου λέει ο Μητσοτάκης «πήγαινε στη Γερμανία να δεις τι γίνεται». Πάω στη Γερμανία, υπουργός οικονομικών ο Matthoefer. Αυτός που σας είπα πριν που ήταν και φίλος μου. Τον παίρνω τηλέφωνο, του λέω «είμαι εδώ και θέλω να σε δω» «Ξέρω τι θέλεις … έλα» μου απαντάει, υπουργείο. Και μου λέει «Αποφασίσαμε να μην πραγματοποιηθεί το σχέδιο που σας είχαμε προτείνει».
Κ: Γιατί ξέρετε;
Μ: Για λόγους οικονομικούς δηλαδή.
Κ: Ότι τους κόστιζε.
Μ: Όχι γιατί θα τους κόστιζε. Δηλαδή Στην αρχή είπανε ότι εφόσον δεν πάει καλά η οικονομία μας, οι άνεργοι να μην είναι οι δικοί μας, να φύγουν αυτοί να πάνε σπίτια τους, να τους βοηθήσουμε και να μπορέσουμε να μην έχουμε προβλήματα με αυτούς. Στο θέμα των μεταναστών η Γερμανία είχε πολύ μεγάλη εμπειρία . Είναι η κλασσική ρήση που είπανε: «Ζητήσαμε εργατικά χέρια και μας ήρθαν άνθρωποι». Έχουν γίνει και έχουν γραφτεί γι αυτό πάρα πολλά στη Γερμανία.
Κ: Εσείς λοιπόν, γυρίζετε ουσιαστικά το ’56 – ’57;
Μ: Το ’57 ήρθα πίσω και αρχίζω να κάνω…
Κ: Και αρχίζετε να δικηγορείτε πια στο χώρο του εργατικού δικαίου.
Μ: Κατά κύριο λόγο στο χώρο του εργατικού δικαίου, ναι. Και κάνω στην Επιθεώρηση Εργατικού Δικαίου πολλές δημοσιεύσεις.
Κ: Και διατηρείτε σχέσεις με τη Γερμανία την περίοδο αυτή από το ’57 ας πούμε έως το ’67;
Μ: Η γυναίκα μου είναι Γερμανίδα καλά αυτό αλλά…
Κ: Την οποία γνωρίσατε εκεί;
Μ: Με τους φίλους μου τους προσωπικούς αυτή την εποχή ελάχιστα. Έτυχε ο Matthoefer συγκεκριμένα να έρθει στην μια φορά στην Ελλάδα και να τον φιλοξενήσω.
Κ: Και την γυναίκα σας την έχετε γνωρίσει αυτή την πρώτη περίοδο;
Μ: Ναι.
Κ: Και έχετε παντρευτεί στην Γερμανία;
Μ: Όχι, εδώ το ’61.
Κ: Και εκείνη ήρθε και έζησε εδώ;
Μ: Ήρθε το ’58. Η γυναίκα μου ήταν φιλόλογος και ήρθε το ’58 στο Goethe Institut ως καθηγήτρια γερμανικής.
Κ: Αλλά εξαιτίας υμών ήρθε;
Μ: Ναι ήρθε εξαιτίας εμού ναι.
Κ: Και είχε μάθει ελληνικά ας πούμε σιγά σιγά.
Μ: Τα ελληνικά τα έμαθε εδώ.
Κ: Και ήσαστε αυτή τη δεκαετία. Πολιτικά τότε;
Μ: Πολιτικά τότε εγώ είμαι σοσιαλιστής. Κανένας δε με εκφράζει πολιτικά, ούτε ο Γεώργιος Παπανδρέου. Βεβαίως περισσότερο ο Ανδρέας ο οποίος τότε μας έλεγε «είστε» λέει «αναχρονιστικοί, διαβάζετε πολύ Μαρξ διαβάστε και λίγο Γκαλμπραιθ, τον πατέρα, να ανοίξει το μυαλό σας».
Κ: Εσείς εκεί επανασυγκροτείτε αυτόν τον κύκλο με τον Πρωτοπαπά κλπ;
Μ: Παραμένω σε αυτόν τον κύκλο και στο συνέδριο της ΣΔΕ που γίνεται μάλιστα προεδρεύω. Ο κύκλος με τον Πρωτοπαπά και άλλους υπάρχει αυτός αλλά βεβαίως η οργάνωση είναι η ΣΔΕ η Σοσιαλιστική Δημοκρατική Ένωση.
Κ: Η οποία έχει ιδρυθεί εν τω μεταξύ, έχει μετεξελιχθεί το…
Μ: Είναι ουσιαστικά η ΠΟΔΝ και μερικοί άλλοι ακόμη.
Κ: Και να ρωτήσω κάτι άσχετο απλώς είναι σχετικό για μας εδώ. Το Μανώλη Κόρακα τον έχετε γνωρίσει;
Μ: Βεβαίως… πάρα πολύ.
Κ: Και θέλετε να μου πείτε δυο λόγια;
Μ: Τον αγαπούσα και με αγαπούσε και αυτός νομίζω.
Κ: Θέλετε να μας πείτε δυο λόγια για τον Κόρακα γιατί για εμάς είναι ένα πρόσωπο, ξέρετε για το αρχείο και η βιβλιοθήκη του είναι εδώ και έχουμε πολύ λίγες πληροφορίες για τον Κόρακα.
Μ: Ο Μανώλης ο Κόρακας ήταν ένας αριστερός διανοούμενος από τη Μυτιλήνη, ο οποίος φαίνεται δεν είχε προβλήματα οικονομικά. Από το Μανώλη τον Κόρακα γνώρισα και τον Σιδέρη τον καθηγητή.
Κ: Α, ναι γιατι φαίνεται έχουν μια στενή σχέση.
Μ: Πολύ στενή σχέση με τον Σιδέρη τον καθηγητή.
Κ: Τον προλάβατε γιατί πρέπει να ήταν και μεγάλος όταν τον γνωρίσατε εσείς πια.
Μ: Ήταν ακόμη καθηγητής.
Μ: Και γνώρισα από το Μανώλη ουσιαστικά και τον Παπαϊωάννου, μεγάλη προσωπικότητα, ο οποίος ίδρυσε τη Βιομηχανική Σχολή.
Κ: Τον Στρατή Παπαϊωάννου;
Μ: Στρατή τον λέγανε; Δεν Θυμάμαι ποιο ήταν το μικρό του. Αυτός που ήταν μαζί με το Σβώλο προπολεμικά.
Κ: Άρα γνωρίζατε αυτόν τον κύκλο των παλιών σοσιαλιστών με ένα τρόπο που είναι…
Μ: Και ήταν και οι δύο τους διευθυντές στο Υπουργείο Εργασίας όταν πρωτοέγινε.
Μ: Ο Κόρακας συνέτασσε ένα διεθνές δελτίο που το στέλναμε στο εξωτερικό στα γαλλικά. Η συμβολή μου σ’ αυτό ήταν μηδαμινή.
Μ: Ένα bulletin d’ information το οποίο έβγαινε στα γαλλικά για να ξέρουν οι άνθρωποι ότι οι αριστεροί δεν είναι μόνο αυτοί που έχουν πάει στα βουνά με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ.
Μ: Την περίοδο του εμφυλίου.
Κ: Αυτό ξεκινάει από τον εμφύλιο, ναι. Και πως το έλεγαν αυτό το bulletin;
Μ: Νομίζω σκέτο bulletin d’ information το λέγανε. Και το στέλναμε σε όλα τα σοσιαλιστικά αυτά. Φαντάζομαι θα πρέπει να υπάρχει στο αρχείο του Κόρακα.
Μ: Λοιπόν ο Κόρακας ήταν ένας ωραίος άνθρωπος, έμενε στην οδό Διδότου αν δεν απατώμαι. Είχα πάει πολλές φορές σπίτι του. Είχε μία σκέψη πάρα πολύ ωραία. Εγώ προσωπικά τουλάχιστον τον εκτιμούσα πάρα πολύ και έχω και αλληλογραφία μαζί του από την Γερμανία.
Κ: Και αυτό θα μας ενδιέφερε ίσως.
Μ: Ναι υπάρχει γράμμα μου και απάντηση του Κόρακα σε μένα που βρίσκομαι στο εξωτερικό ήδη. Του έχω στείλει γράμμα είμαι βέβαιος…
Κ: Αυτό όμως δεν είναι σε αυτά που μας έχετε καταθέσει εδώ.
Μ:. Θα πρέπει να σας το έχω καταθέσει: Πρέπει να υπάρχει κάπου … Αν χάθηκε από τις πολλές μετακομίσεις που έκανα δεν μπορώ να το αποκλείσω. Εγώ θυμάμαι ότι υπάρχει και απάντηση.
Κ: Και εδώ εσείς λοιπόν, είστε ένας μικρός κύκλος σοσιαλιστών που συγκροτείτε την ΠΟΔΝ και ουσιαστικά είσαστε οι ίδιοι που είσαστε στο Mouvement Socialiste pour les Etats Unies de Europe.
Κ: Και είστε τώρα πια στη δεκαετία του ’60, είστε πια στη….
Μ: Στη ΣΔΕ
Κ: Και η ΣΔΕ με γραμματέα τον Πρωτοπαπά;
Μ: Όταν έγινε η ΣΔΕ εγώ δεν ασχολήθηκα, γιατί όταν γύρισα από τις σπουδές μου από την Γερμανία, ασχολήθηκα περισσότερο ένα μεγάλο χρονικό διάστημα μόνο με τη δουλειά μου.
Κ: Είχατε δικηγορικό γραφείο;
Μ: Είχα δικηγορικό γραφείο, κυρίως με πάρα πολλά εργατικά.
Κ: Και είχατε ένα δικό σας δικηγορικό γραφείο με υπαλλήλους κλπ.
Μ: Ναι. Αλλά βεβαίως δεν έπαυα ποτέ να έχω τις ιδέες μου αυτές, τόσο για την Ευρώπη, όσο και για τον σοσιαλισμό.
Κ: Οι κύκλοι που έχετε επαφές τότε εκτός από το… Πέστε λίγο για τον Ανδρέα Παπανδρέου
Μ: Οι φίλοι μου, εκτός από τους προσωπικούς φίλους που είχα, οι πολίτικοί φίλοι μου παραμένουν. Από το Σπύρο τον Νικολάου και τον Πρωτοπαπά και τον Βαγγέλη τον Κυριακόπουλο και όλους όσους ήμασταν τότε σ’ αυτόν τον κύκλο.
Κ: Η άλλη ομάδα του τύπου Μαγκάκης, οι άνθρωποι που είναι από την Γερμανία και είναι κ αυτοί σε ένα χώρο που είναι ας πούμε…
Μ: Τον Μαγκάκη πριν από την χούντα δεν τον γνώριζα. Του είχα αναθέσει κάποτε μια ποινική υπόθεση. Είναι ενδιαφέρον το πώς βγήκε από την φυλακή ο Μαγκάκης.
Κ: Το ’69 όχι αργότερα το ’70…
Μ: Για το πώς βγήκε έξω, σε αυτό θα αναφερθώ αργότερα.
Κ: Ωραία ας το αφήσουμε. Να ξαναγυρίσουμε…
Μ: Πάντως στη Γερμανία δεν έκανε τίποτα ο Μαγκάκης.. Βεβαίως η επιστολή του από την φυλακή, που δημοσιεύτηκε στην ZEIT ήταν καταπληκτική.
Κ: Εντάξει. 21 Απριλίου του ’67. Να μιλήσουμε λίγο και για να κλείσουμε έτσι για το διάστημα μέχρι τη μέρα που μπαίνετε στο αεροπλάνο.
Μ: Είναι 21η Απριλίου, λοιπόν.
Κ: Και εσείς στις εκλογές τι έχετε αποφασίσει ότι θα στηρίξετε ας πούμε;
Μ: Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι θα ψήφιζα Κέντρο. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ψήφιζα Κέντρο σταυρώνοντας όσο το δυνατόν περισσότερο πολιτικούς κοντά στον Αντρέα.
Κ: Τον Ανδρέα τον γνωρίζατε; Τον έχετε γνωρίσει;
Μ: Όχι, προσωπικά δεν τον γνώριζα τότε. Αργότερα τον γνώρισα τον Ανδρέα. Τότε δεν τον ήξερα αλλά ήταν το αριστερό κομμάτι της Ενώσεως. Άρα αυτόν θα ψηφίσω.
Κ: Και αυτό ήταν λίγο πολύ και η ΣΔΕ πιστεύετε ας πούμε;
Μ: Αυτό ήταν και οι περισσότεροι. Και μάλιστα ο Σπύρος ο Νικολάου ήταν σίγουρος υποψήφιος στην Κόρινθο και μια φορά μου λέει « ρε Βασίλη, έλα να με βοηθήσεις, θέλω να κάνω στην ορεινή Κορινθία μια περιοδεία. Θέλω να έρθεις κι εσύ, να δείξω ότι πίσω μου βρίσκεται σοβαρός σύμβουλος από Αθήνα». Και κλείνω το γραφείο μου για δύο μέρες, με δύο αυτοκίνητα και ακολουθούμε τον υποψήφιο βουλευτή….
Κ: Της Ένωσης Κέντρου ναι.
Μ: Και εκεί ερωτεύτηκα την ορεινή Κορινθία. Τώρα η 21η Απριλίου είναι ενδιαφέρουσα. Εγώ ως δικηγόρος έχω μία κατασκευαστική εταιρεία πελάτη η οποία έχει αναλάβει ένα έργο της ΔΕΗ στην Άνδρο. Και έχει στείλει εκεί ένα μηχανικό με κάτι μηχανήματα για να κάνουν το έργο. Και αυτός αρχίζει με τα μηχανήματα και κάνει δικές του δουλειές. Τώρα εγώ έχω ένα πρόβλημα με τα μηχανήματα τα δικά μας. Παίρνω τον διοικητή της αστυνομίας στην Άνδρο και του λέω «ξέρετε πρέπει να μας επιστρέψουν τα μηχανήματα». Μου λέει «να κάνετε δίκες δεν μπορώ, δεν μπορώ να κάνω τίποτα». Ξαφνικά πέφτει ο Παρασκευόπουλος και ανεβαίνει ο Κανελλόπουλος. Τον παίρνω λοιπόν εγώ ξανά στο τηλέφωνο και του λέω «ακούστε κ. διοικητά» «τώρα έχουμε κυβέρνηση, η ιδιοκτησία προστατεύεται». Μου απαντά «αχ κύριε Μαυρίδη σας παρακαλώ δεν μπορώ να κάνω τίποτα». Κάνω ασφαλιστικά και τα δικάζω στο Λαύριο την 20η.Απριλίου. Το πρωί που ξυπνάμε, ακούμε στο ραδιόφωνο τα εμβατήρια, πάμε να δούμε τι γίνεται στη διεύθυνση χωροφυλακής στην Άνδρο. Μπαίνω μέσα, βλέπω έρχεται ένας αξιωματικός αξύριστος. Του λέω «καλημέρα σας, Μαυρίδης», «κ. Μαυρίδη νικήσαμε!» μου λέει. Να ήξερες λέω μέσα μου σε ποιόν το λες.
Κ: Ναι αυτό θεώρησε ότι ναι ναι..
Μ: Την 21η Απριλίου έτσι την έζησα…
Μ: Και λίγο μετά έρχεται η πρώτη απογοήτευση. Την ημέρα που θα γινόντουσαν οι εκλογές όλοι οι σταθμοί, οι απ’ έξω, BBC, Deutsche Welle και Παρίσι, έχουν πει να μη βγει ο κόσμος έξω στους δρόμους την Κυριακή που επρόκειτο να γίνουν εκλογές, νομίζω 21 Μαΐου. Έμενα τότε στην Κυπριάδου ψηλά και θυμάμαι βγαίνω στο μπαλκόνι και βλέπω το πρωί, ήταν ωραίος καιρός, να κατεβαίνουν όλοι οι άνθρωποι για το κέντρο. Ήταν η πρώτη μου απογοήτευση.
Κ: Και εσείς, ας πούμε, αρχίζετε με ένα κύκλο φίλων να σκέφτεστε…
Μ: Και μετά με το Σπύρο Νικολάου..
Κ: Θέλετε να μας τα πείτε λίγο πιο αναλυτικά αυτά…
Μ: Με το Σπύρο Νικολάου αποφασίσαμε να κάνουμε το ΔΕΚΑ. Πρέπει να ομολογήσω ότι έξω από διάφορες ιδέες και διάφορα άλλα, εγώ δεν έκανα πολλά. Άλλωστε τι δραστηριότητες είχε; Βγάζαμε ένα δελτίο και βάζαμε βόμβες. Και εδώ έρχεται και η δεύτερη απογοήτευση. Εγώ ήμουν στην κατοχή στην Αντίσταση, βεβαίως όχι στο ΕΑΜ. Τότε στην αντίσταση από εικοσιπέντε και πάνω δεν υπήρχε άνθρωπος στους δρόμους. Ήταν όλοι τους βία εικοσιπεντάχρονοι. Σε μας τις μπόμπες τις έκανε ένας σαραντάρης. Που είναι η νεολαία; Δηλαδή είδα τον κόσμο να κατεβαίνει το Μάη ενώ έχουν πει όλοι οι σταθμοί σε διαμαρτυρία μην κατεβείτε και μετά δεν βρήκαμε ένα εικοσάρι – εικοσιπεντάρη να μας κάνει τις βόμβες.
Κ: Ένα νέο παιδί.
Μ: Και βρήκαμε έναν σαρανταπεντάρη, που είχε συνεργείο αυτοκινήτων και ήξερε κάπως από τέτοια πράγματα και μας τις έκανε.
Κ: Κι εσείς γιατί αποφασίζετε να βάζετε βόμβες;
Μ: Μα οι μπόμπες που βάζαμε ήταν απλώς μια ένδειξη ότι η χούντα δεν είχε τα πράγματα στα χέρια της.
Κ: Εντάξει τώρα συμβολικές σύμφωνοι αλλά….
Μ: Για να δείξει ότι ο ελληνικός λαός αρνείται την δικτατορία. Όταν ήρθε η χούντα ζήτησε από όλους τους δημοσίους υπαλλήλους να υπογράψουν δηλώσεις νομιμοφροσύνης. Εμείς βγήκαμε με το σύνθημα «Ψέμα στους ψεύτες, υπογράψτε όλοι». Ψεύτες είναι δηλαδή αυτοί, πέστε τους ψέματα και εσείς. Μη φοβηθείτε, υπογράψτε όλοι. Αν αυτό είχε ανταπόκριση η όχι δεν ξέρω. Μην τα συζητάμε τώρα εδώ που τα λέμε όλες οι αντιστασιακές
Με αφορμή μία δημοσίευση μας στο montags της 21.10.2019 σχετικά με την ετυμολογία των λέξεων “ρεμπέτης” και “ρεμπέτικο” άναψε τα αίματα. Είναι βέβαιο ότι η ετυμολογία του όρου συνοδεύεται από ερωτηματικά και παραμένει μέχρι σήμερα ασαφής. Ο Δημήτρης Ηλιόπουλος, απόφοιτος του 1969, μας έστειλε την δική του εκδοχή, ή μάλλον την εκδοχή του Ulf Bucheld.
